Putin Tehranda: Strateji razılaşmalar və sanksiyalardan yan keçmək üçün yardımlaşma
Qətər qəzeti Rusiya prezidentinin Seyid İbrahim Rəisinin prezidentliyi dövründə Tehrana ilk səfərinin strateji ölçülərini təhlil edən məqalə dərc edib.
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin İran prezidenti İbrahim Rəisi və Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla üçtərəfli sammitdə iştirak etmək üçün Tehrana səfəri ərəfəsində Qətərin “Əl-Ərəbiyyəl-Cədid” qəzeti bu səfərin strateji hədəfləri haqqında məqalə dərc edib.
Həmin qeydlərdə deyilir:
“Çox həssas regional və beynəlxalq vəziyyətdə və ABŞ prezidenti Co Bayden Yaxın Şərqdən qayıtdıqdan iki gün sonra Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ukrayna müharibəsinin başlanmasından, yəni ötən fevral ayından bəri Rusiya xaricində ikinci səfəri Tehrana olub.
Putinin İrana bu səfəri onun İrana beşinci və İranın yeni prezidenti İbrahim Rəisinin administrasiyası dövründə ilk səfəridir. Rusiya prezidenti çərşənbə axşamı iranlı həmkarı və inqilab lideri ilə görüşəcək.
O, İran liderləri ilə söhbət etməklə yanaşı, türkiyəli həmkarı Rəcəb Tayyib Ərdoğanla da görüşəcək və Suriya ilə bağlı Astana prosesinin qarantı olan ölkələrin başçıları şəklində üçtərəfli görüşə qatılacaq.
İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyan bu üçtərəfli görüşdən əvvəl deyib ki, bu görüş “Suriyadakı münaqişə bölgələrində gərginliyin azaldılmasını sabitləşdirmək” məqsədi daşıyır. Bu arada, dünən Suriyanın xarici işlər naziri Feysəl əl-Miqdadın bu gün üçtərəfli görüşlə eyni vaxtda Tehrana gedəcəyi də açıqlanıb.
Putinin Tehran səfərinin strateji ölçüləri
Əl-Ərəbiyyəl-Cədid daha sonra yazıb:
“Putinin İrana səfərinin üç əsas aspekti var. Birincisi, bu, 2021-ci ilin iyul ayından İran prezidentinin İranda icra hakimiyyətini təhvil almasından sonra davam edən Tehran və Moskva arasında ikitərəfli münasibətlərlə bağlıdır. Bu hesabata görə, “Ruhani ölkəsinin Qərblə, xüsusən də ABŞ-la münaqişə və böhranını həll etməyə çalışarkən, Rəisi diqqətini Şərqə, konkret olaraq Rusiya və Çinə yönəldir.”
Bu qəzet Putinin İrana səfərinin ikinci aspektini regional hesab edir və izahatda yazır: “Bu səfər İran və İsrail arasında gərginliyin artması və Amerikanın “güclü regional struktur” yaratmaqla bağlı danışıqlarının kölgəsindədir. Təl-Əvivin Tehran və müqavimət oxu ilə qarşıdurmada iştirakı onun rəhbərliyi altında baş verir.
“Lakin bu səfərin üçüncü aspekti tamamilə beynəlxalq xarakter daşıyır və ilk növbədə nüvə sazişinin canlandırılmasına yönəlmiş danışıqlarda yaranmış çıxılmaz vəziyyətdən sonra İran və Qərb, xüsusən də ABŞ arasında gərginlik səviyyəsinin artması ilə bağlıdır. Rusiya da bu danışıqların üzvüdür. Eyni zamanda Ukraynadakı müharibə və onun müxtəlif regionlarda və müxtəlif səviyyələrdə böyük qlobal nəticələri ilə bağlıdır.
Qəzet daha sonra Ukraynadakı müharibənin nəticələrini izah edir və yazır ki, hazırda dünya dövlətləri öz xarici əlaqələrini və kartlarını bir daha bir-birinə qarşı təşkil etmək üçün hansısa formada Ukrayna ərazisində müharibəyə cəlb olunublar. Bu müharibənin nəticələri Baydenin bölgəyə səfərinin və Rusiyanın sərt sanksiyaları nəzərə alınaraq neft hasilatını artırmaq üçün həll yolları tapmaq səylərinin ən mühüm səbəblərindən biri idi.
Putin və Baydenin səfərləri arasında heç bir əlaqə yoxdur
Qeyddə yazılır: Baydenin Yaxın Şərqə səfərindən qısa müddət sonra Putinin İrana səfərinin amerikalı həmkarının səfərinə cavab olub-olmaması ilə bağlı suallar yaradır.
İranlı ekspert və analitik “Məhəmməd Qədri” hesab edir ki, “bu iki görüş arasında birbaşa əlaqə yoxdur və görünür, bu, sadəcə bir təsadüfdür”.
Əl-Ərəbiyyəl-Cədidə verdiyi müsahibədə deyir:
“Baydenin bölgəyə səfəri, İsrail mediasının dediklərinin əksinə olaraq, İranla qarşıdurma kontekstində, qlobal enerji və ərzaq böhranının həlli və Vaşinqtonun regiondakı müttəfiqləri arasında münasibətlərin yenidən qurulması məqsədi ilə baş tutub. Bununla belə, Rusiya prezidentinin Tehrana səfəri Putinin “İranın bu sahədə böyük təcrübəsini nəzərə alaraq, sanksiyalardan yan keçmək üçün ondan yardım almaq” səyləri ilə üst-üstə düşür.
Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov bazar ertəsi gecə İran radio və televiziyasında yayımlanan müsahibəsində bunu təsdiqləyib və deyib: “Rusiya və İranın sanksiyaların nəticələrini azaltmaq üçün əməkdaşlıq etməsi mümkündür”.
Onun sözlərinə görə, “İran bir neçə onilliklərdir ki, sanksiyalar altındadır və məhdudiyyətlərə baxmayaraq, öz xalqının inkişafı və rifahının yaxşılaşdırılması üçün yaxşı uyğunlaşıb və Rusiya da sanksiyalara öyrəşib”.
O, bu iki ölkənin ikitərəfli əməkdaşlıqda dollardan istifadə etməkdən tədricən uzaqlaşacağını təsdiqləyib.
Qədri vurğuladı ki, Yaxın Şərqdə Bayden və Putinin rəhbərliyi ilə formalaşmaqda olan ikiqütblülükdən danışmaq düzgün deyil və onların hər biri öz tərəfinə aktyorlar cəlb etməyə çalışır.
