Qəzzaya Yardım Fondunda İsrailin izləri daha aydın görünür

ABŞ-ın Qəzza zolağı üçün təklif etdiyi Qəzzaya Yardım Fondu layihəsinin İsraillə əlaqəsi olduğu və şəffaflığın olmadığı üzə çıxdıqdan sonra regional və beynəlxalq legitimlik böhranı yaşanır. Misirin layihə ilə bağlı qeyd-şərtləri və İsrailli müxalifət lideri Yair Lapidin ön şirkətlər vasitəsilə maliyyələşdirdiyi iddiaları gündəmə gətirildi.

Qəzza zolağına humanitar yardımı koordinasiya etmək üçün ABŞ (ABŞ) tərəfindən təqdim edilən Qəzzaya Yardım Fondu adlı yeni mexanizm, arxasındakı real məqsədlər və əlaqələrə dair şübhələrin artması səbəbindən regional və beynəlxalq səviyyədə dərin legitimlik böhranı ilə üzləşir.

Layihə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) ənənəvi kanallarından yan keçmək və beynəlxalq konsensus olmayan birtərəfli həll yollarını tətbiq etmək cəhdi kimi tənqid edilib.

Qahirə layihə elan ediləndən bəri ehtiyatlı mövqeyini qoruyub, tez-tez onun mexanizmləri və əsaslandırmaları ilə bağlı qeyd-şərtlərini ictimaiyyətlə bölüşüb.

“Əl-Əxbar” qəzetinə danışan Misir rəsmisi layihəni “siyasi qumar” kimi qiymətləndirib və vurğulayıb ki, maliyyələşdirmə və bölüşdürmə mexanizmlərində şəffaflığın olmaması “vəqfin humanitar yardımdan kənar fəaliyyətlər üçün pərdə kimi istifadə oluna biləcəyi və Qəzzanın təhlükəsizliyinə və sosial quruluşuna təsir göstərə biləcəyinə dair qanuni narahatlıqları doğurur, Qahirə bunu qəti şəkildə rədd edir”.

İsrailin əlaqəsi aydın olur

Paralel olaraq bir-birinin ardınca fondun qərəzsizliyi ilə bağlı suallar doğuran və bunu İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə əlaqələndirən xəbərlər dərc olunur.

“New York Times” və “Haaretz” qəzetlərində aparılan araşdırmalar, ABŞ-ın təşəbbüsü kimi təqdim edilən fondun əslində “İsrail ideyası və dizaynı” olduğunu və onun icraçı heyətində iş adamları, ehtiyatda olan zabitlər və İsrail təhlükəsizlik dairələri ilə bilavasitə əlaqəsi olan şəxslərin olduğunu üzə çıxarıb.

Hesabatlar həmçinin göstərirdi ki, layihənin planlaşdırılması 2023-cü ilin oktyabrında müharibə başlayandan sonra, İsrail Qəzzada “ertəsi gün” üçün rəsmi vizyon yaratmazdan əvvəl başlayıb.

Digər tərəfdən, fond Avropadan gözlədiyi dəstəyi tapa bilmir. Hələlik heç bir böyük Avropa ölkəsi layihəyə açıq dəstək bəyan etməsə də, Avropa institutları fondun maliyyə və təşkilati strukturunu ciddi şəkildə yoxlamaqda davam edir.

Avropanın bu mövqeyi Misirin qeyd-şərtlərinə uyğundur və ümumi qəbul edilmiş qanuni çərçivələrin, xüsusilə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstinli Qaçqınlara Yardım və İşlər üzrə Agentliyi (UNRWA) kimi sanksiyaya məruz qalmış BMT agentliklərinin rolunun daha geniş şəkildə rədd edilməsinin bir hissəsi kimi qiymətləndirilir.

Lapid iddiaları: Shell şirkətləri fəaliyyətdədirmi?

Məsələ ilə bağlı İsrail müxalifətinin lideri Yair Lapid dünən Knessetdə (parlament) çıxışında layihə ilə bağlı bir sıra suallar və şübhələr irəli sürüb.

Lapid nəzərdə tuturdu ki, “dövlət” İsveçrədə qeydiyyatdan keçmiş GHF və ABŞ-da qeydiyyatdan keçmiş SRS adlı iki ön şirkət vasitəsilə Qəzzaya yardımı maliyyələşdirir.

Lapid, İsrail vergi ödəyicilərinin pullarının gizli kanallar vasitəsilə bu yardımı maliyyələşdirmək üçün istifadə edilib-edilmədiyini soruşaraq, “Bu o deməkdir ki, Qəzzaya girən yardımın əvəzini İsrail özü ödəyir” dedi.

Hələlik hökumətdən bu ittihamlara cavab verilməyib.

İsveçrədən araşdırma siqnalı

İsveçrə səlahiyyətliləri Trial International təşkilatının tələbi ilə GHF ilə bağlı rəsmi araşdırma açmağı nəzərdən keçirdiklərini elan etdikdə bu şübhələr daha da gücləndi.

Araşdırma sorğusu fondun yerli qanunlara və beynəlxalq standartlara uyğunluğunu yoxlamaq məqsədi daşıyır.

Fondun BMT-nin nəzarəti və səlahiyyətli orqanların rəsmi nəzarəti olmadan hüquqi və inzibati pozuntularla örtülmüş şübhəli müqavilələr imzaladığı bildirilir.

Mətbuatda yayılan xəbərlərdə o da bildirilir ki, Amerika kəşfiyyatının keçmiş üzvləri tərəfindən idarə olunan özəl təhlükəsizlik şirkətləri İsrail fərdləri ilə koordinasiyalı şəkildə bu sahədə paylama əməliyyatları həyata keçirir.

Bu, layihənin ənənəvi formal institusional kanallardan kənarda həyata keçirildiyi və paralel idarəetməyə tabe olduğu təəssüratını dərinləşdirir.