Abbas HƏMAS-ı Çağırır: Silahları yerə qoyun, Qəzzanı tərk edin
Fələstin prezidenti Mahmud Abbas Fransa prezidenti Makron və Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Salmana göndərdiyi məktubda HƏMAS-ın Qəzzadakı idarəçiliyindən əl çəkməsini, silahlarını təhvil verməsini və bütün məhbusları azad etməyi tələb edib.
New York Times qəzetində dərc olunan xəbərə görə, Fələstin prezidenti Mahmud Abbas HƏMAS-ı “silahlarını təslim etməyə, bütün məhbusları dərhal azad etməyə və Qəzzada hakimiyyətinə son qoymağa” çağırıb. Bəyanat çərşənbə axşamı Abbasdan Fransa Prezidentliyinə daxil olan məktuba əsaslanır.
Abbasın məktubu Fransa prezidenti Emmanuel Makron və Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salmana ünvanlanıb. İki lider Fələstin dövlətinin yaradılması imkanlarını nəzərdən keçirmək üçün gələn həftə Nyu Yorkda keçiriləcək BMT konfransına həmsədrlik edəcək. Makron Fransanın Fələstini tanıması üçün “Həmasın tərksilahı” da daxil olmaqla bir sıra “ilk şərtlər” irəli sürmüşdü.
Yelisey sarayının açıqlamasına görə, Abbas məktubunda deyib: “Həmas bundan sonra Qəzzanı idarə etməyəcək və silahlarını və hərbi imkanlarını Fələstin təhlükəsizlik qüvvələrinə təhvil verməlidir”.
Abbas bildirib ki, HƏMAS-ın ərazidən çıxarılmasına ərəb və beynəlxalq dəstək ilə Fələstin təhlükəsizlik qüvvələri nəzarət edəcək.
Məktubda həmçinin, Abbasın daha əvvəl etdiyi çağırışda “Həmas dərhal bütün məhbusları azad etməlidir” deyilir.
“New York Times” qəzetinin yazdığına görə, İordan çayının qərb sahilini idarə edən Abbasın Fələstin Muxtariyyəti ilə Qəzzada HƏMAS arasında çoxdan “dərin siyasi uçurum” var.
Abbas oktyabrın 7-də baş verən Əl-Əqsa tufanı əməliyyatını “ən güclü” ifadələrlə pisləyib və onu “qəbuledilməz və iyrənc” adlandırıb. Hücumdan sonra verdiyi ilk açıqlamalarda o, daha ehtiyatlı davranaraq, “Hər iki tərəfin mülki şəxslərə zərər vurmasını rədd edirəm” demişdi. Lakin o, son vaxtlar ritorikasını “sərtləşdirib”.
Makronun Fələstin dövlətinin tanınması üçün irəli sürdüyü digər şərt olan “islahat” məsələsində Abbas korrupsiyaya uğramış və səmərəsiz hesab edilən Fələstin Muxtariyyətini yenidən strukturlaşdırmağa söz verdi və bir il ərzində beynəlxalq nəzarət altında ümumi və prezident seçkilərinin keçiriləcəyini açıqladı.
Amma Qüdsdə səsvermə ilə bağlı problemləri əsas gətirən Abbas əvvəllər verdiyi vədləri yerinə yetirməyib. Fələstində sonuncu prezident seçkiləri təxminən 30 il əvvəl keçirilib.
“The New York Times” yazıb ki, İsrail Fransanın Fələstini tanımasına qəti şəkildə qarşı çıxıb və gələn həftə Nyu-Yorkda keçiriləcək BMT konfransını rədd edib. ABŞ kimi İsrail də konfransda iştirak edib-etməyəcəyini açıqlamayıb.
Son həftələrdə Netanyahu və Makron arasında “diplomatik gərginlik” artdıqca, İsrail Fransanı “yəhudi dövlətinə qarşı səlib yürüşü aparmaqda” ittiham edib.
“New York Times” qəzetinin yazdığına görə, İspaniya və İrlandiya kimi bəzi Avropa ölkələri Fələstini tanısalar da, Fransanın mövqeyi BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü, Aİ-nin yeganə nüvə dövləti və Qərbi Avropada ən böyük yəhudi icmasının məskəni olduğu üçün daha təsirlidir. 2012-ci ildə o, Fələstinə BMT-də müşahidəçi statusunun verilməsinin lehinə səs verib, lakin tam tanınmaqdan çəkinib.
Fransa Rəyasət Heyəti Abbasın məktubunu “iki dövlətli həll yolunda konkret və görünməmiş öhdəliklər” kimi qiymətləndirdiyini bildirib.
“The New York Times” qəzeti, Əl-Əqsa daşqından əvvəl illərdir dayandırılan “iki dövlətli həll” müzakirələrinin Qəzzanın dağıdılması, İordan çayının qərb sahilində məskunlaşanların sayının artması və İsrail ilə Fələstin arasında inamsızlığın dərinləşməsi ilə yenidən canlandığını iddia edib.
Qəzet iddia edib ki, daxili siyasətdə ilişib qalan Makron xarici siyasətdə İsrail-Fələstin “sülhünü” əsas məqsədlərindən birinə çevirib.
Abbas “hərbi dövlət” yaratmaq niyyətində olmadığını və BMT Təhlükəsizlik Şurasının icazəsi ilə “bölgədə sabitliyi təmin etmək üçün ərəb və beynəlxalq qüvvələrin yerləşdirilməsini” qəbul etdiyini bildirib. O, həmçinin işğala son qoyacaq və bütün yekun status məsələlərini müəyyən bir qrafik çərçivəsində həll edəcək “sülh sazişi”nə hazır olduğunu bildirib.
İsrailin Fələstin Administrasiyasının Qəzzaya nəzarət etməsinə qarşı çıxdığı, lakin heç bir alternativ təklif etmədiyi qeyd edilib.
Fransanın Vaşinqtonun keçmiş təşəbbüslərindən “fərqli” diplomatiya həyata keçirməyə çalışdığını bildirən New York Times qəzetinə görə, Makronun Fələstin dövlətini tanıyıb-tanımayacağı bəlli deyil; lider, “məsləhətçilərinin təzyiqi” altında, tanınmanın sülhə aparan yeganə yol olduğunu iddia edənlərlə bunun “terrorizmi” mükafatlandırmaq mənasına gəldiyini iddia edənlər arasında qərar verməlidir.
