Aİ İsrail yaşayış məntəqələri ilə ticarət qaydalarını pozur
Avropa İttifaqının xarici siyasət rəsmilərinə təqdim edilən sızdırılmış hüquqi təhlillər göstərib ki, Brüssel Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin sionist rejimin işğal olunmuş ərazilərdəki fəaliyyətlərinə son qoymaq qərarına baxmayaraq, sionist rejimə bu yaşayış məntəqələri ilə ticarəti davam etdirməyə icazə verəcək.
Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (ICJ) son qərarında bəyan edib ki, dövlətlər İsrailin işğal olunmuş Fələstin ərazilərindəki fəaliyyətlərinə dəstəyi dayandırmalıdır.
Bununla belə, Intercept- ə görə , Avropa İttifaqının (Aİ) xarici siyasət xidmətinin baş hüquq məsləhətçisi Frank Hoffmeister tərəfindən hazırlanmış təhlil göstərir ki, Aİ ölkələri bu qərara tam əməl etməyə bilər.
Hoffmeister tərəfindən 22 iyul 2024-cü ildə Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Siyasətləri üzrə Ali Nümayəndə Cozep Borrelə göndərilən yeddi səhifəlik notada Aİ-nin yaşayış məntəqələrindən gələn məhsulların etiketlənməsi öhdəliyini davam etdirə biləcəyi, lakin bunların idxalını qadağan etdiyi qeyd edilib. məhsullar hələ də müzakirəyə açıqdır.
“Aİ qanunları Qərb Sahilindən və əhalinin məskunlaşdığı ərazilərdən gələn məhsulların mənşəyinin göstərilməsini tələb edir”, – notda deyilir. Lakin bu məhsulların idxalına qadağanın tətbiq edilib-edilməyəcəyi siyasi qərar məsələsidir”, – deyə məlumatda vurğulanıb.
Bu yanaşma BƏM-in qərarına ziddir. Məhkəmə açıq şəkildə bildirdi ki, dövlətlər heç bir şəkildə İsrailin işğalına yardım etməməli və ya dəstəkləməməlidir.
Boston Universitetinin Beynəlxalq İnsan Haqları Klinikasının direktoru Susan Əkrəm, Aİ-nin hazırkı siyasətinin ICJ qərarına uyğun olmadığını bildirərək, “Beynəlxalq hüquqa görə, Aİ işğala son qoymaq üçün bütün ticarət və maliyyə dəstəyini dayandırmalıdır” dedi.
Brüsselin ikili standartları
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstin ərazilərində insan haqları üzrə xüsusi məruzəçisi Francesca Albanese də Aİ-nin mövqeyini “hüquqi baxımdan səhv, siyasi cəhətdən zərərli və mənəvi cəhətdən qüsurlu” kimi qiymətləndirib.
“Aİ-nin bu münasibəti göstərir ki, o, beynəlxalq hüququ pozmağı seçir və bu, həm Aİ-nin qlobal reputasiyasına xələl gətirir, həm də Fələstin xalqının etibarını sarsıdır”, – Albanese bildirib.
Daniel Levi kimi beynəlxalq əlaqələr üzrə ekspertlər də Hoffmeisterin təhlilinə reaksiya veriblər. Levi bildirib ki, Aİ-nin münasibəti beynəlxalq hüququn özbaşına şərh edildiyini göstərir.
Aİ-nin mövcud siyasəti yaşayış məntəqələrindən gələn məhsulların etiketlənməsini tələb etsə də, onların idxalına birbaşa qadağa qoymur.
Lakin Aİ-yə üzv olan bəzi dövlətlər bu siyasətin yetərli olmadığını düşünürlər. Xüsusilə İrlandiya, Aİ hərəkətə keçməyəcəyi təqdirdə öz daxili qanunları vasitəsilə İsrail yaşayış məntəqələrindən ticarəti qadağan etmək planlarını açıqladı.
İrlandiyanın xarici işlər naziri Mişel Martin Aİ-dən bu məsələ ilə bağlı hərtərəfli araşdırma gözlədiklərini bildirib.
Norveç hökuməti də bu yaxınlarda öz şirkətlərinə İsrailin işğal olunmuş ərazilərdə mövcudluğunu dəstəkləyən biznesdən çəkinməyi tövsiyə edib. Həmin gün Avropa Parlamentinin 30 üzvü Aİ Komissiyasına yazılı sual göndərərək, BƏM-in qərarına əməl edilib-edilməyəcəyini soruşub.
İsrailin İordan çayının qərb sahilində və Qəzzada qeyri-qanuni məskunlaşma layihələri uzun illərdir dünya ictimai rəyində müzakirə mövzusu olmaqda davam edir.
Yaşayış məntəqələrinin əksəriyyəti beynəlxalq hüquq baxımından qeyri-qanuni hesab edilsə də, Aİ ölkələrinin bu yaşayış məntəqələri ilə iqtisadi əlaqələrini davam etdirməsi reaksiyalara səbəb olur.
Bildirilib ki, 2020-2023-cü illər arasında avropalı investorlar İsrail yaşayış məntəqələrində fəaliyyət göstərən şirkətlərə 164,2 milyard dollar kredit və zəmanət verib.
Lakin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası ICJ-nin qərarına istinad edərək, İsraildən bir il ərzində işğala son qoymasını tələb edib.
Bununla belə, Hoffmeister-in təhlilinə görə, Aİ-nin hazırkı siyasəti beynəlxalq hüquqa uyğun görünsə də, ticarətə tam qadağa “siyasi iradə”dən asılı olacaq.
