Bir Millətin Yası: İmam Xomeyninin əbədi səfəri

İran İslam Respublikasının banisinin vəfatının ildönümündə İmam Xomeyninin (r.ə.) tərcümeyi-halı, mübarizələri, son məqamları və möhtəşəm dəfn mərasiminə bir baxış.

1989-cu il iyunun 4-ü təkcə tarixi bir gün deyil, həm də İran və İslam dünyası tarixində unudulmaz bir an olmuşdur; İran İslam Respublikasının banisi İmam Xomeyninin (r.ə.) cənnət səltənətinə qoşulduğu gün. İman, iradə və dərin düşüncə ilə İran millətinin siyasi və mədəni inkişafının kompası olmuş və müsəlmanlara yeni bir dünya göstərən bir insan. İmam Xomeyni (r.ə.) ilə vidalaşma təkcə bir liderlə vidalaşma deyildi; onun təlimlərinin sayəsində istiqlal, ədalət və müqavimət anlayışını yenidən müəyyən edən tarixdə bir dövrün sonu və bir xalq üçün böyük bir məsuliyyətin başlanğıcı idi. Onun matəmində təkcə İran deyil, İslam dünyası da ağladı. İllərlə haqq yolunda mübarizə aparan, yeni sistemin əsasını qoymuş şəxs, indi əbədi rahatlıq içində dincəlir; lakin onun düşüncəsi xalqları ruhlandırmaqda davam edir və onun yolu azadlıq axtaranların yolunu işıqlandırır. İmam Xomeyninin (r.ə.) həyatına qısa baxış Tam adı Seyid Ruhullah Musəvi Xomeyni olan Həzrət İmam Xomeyni (r.ə.) 24 sentyabr 1902-ci ildə Mərkəzi vilayətinin bir hissəsi olan Xomeyn şəhərində anadan olmuşdur. O, o dövrün görkəmli alimlərindən olan Seyid Mustafa Musəvinin nəslindən olub, alim və fəzilət ailəsində dərin köklərə malik olub. Onun adını Həzrət Fatimeyi Zəhranın (s.ə.) mövludu günü şərəfinə qoyublar.

Ailə

• Ata: Qacar dövrünün nüfuzlu müctəhidlərindən olmuş və Xomeyn xalqının hüquqlarını müdafiə edərkən 11 fevral 1903-cü il şəhid olan Ayətullah Seyid Mustafa Musəvi.
•  Ana: Həcər xanım, Ayətullah Mirzə Əhməd Xansarinin qızı, övladlarının tərbiyəsində böyük rolu olan imanlı, fəzilətli qadın.
•  Həyat yoldaşı: Xədicə Səqəfi, görkəmli alim Hacı Mirzə Məhəmməd Səqəfinin qızı.
•  Uşaqlar: Üç qız (Siddiqə, Zəhra, Fəridə) və iki oğul (Mustafa və Əhməd). Uşaqlıq dövrü; Erkən çiçəkləmə İmam beş aylıq olarkən atasını itirdi. O vaxtdan onun tərbiyəsi fədakar anasının və bibisi Sahibə xanımın üzərinə düşür. Bu dövr onun dözümlü şəxsiyyətinin, özünəməxsus ruhunun, dərin bəsirətinin formalaşmasına zəmin yaratdı. İmamın uşaqlığı Qacar dövrünün siyasi dəyişikliyi ilə yanaşı, yoxsulluq, təhlükə və sosial ədalətsizlik mühitində keçdi; lakin elmin və təqvanın hökm sürdüyü bir yurd onun böyük ruhunun yetişdirilməsi üçün münasib şərait yaratdı.

Təhsil və elmi İnkişaf

İmam Xomeyni (r.ə.) təhsilinə Xomeyni məktəbxanalarında başlamış və böyük istedadı və dini elmlərə olan marağı ilə tezliklə Əraka, oradan da Quma hicrət etmişdir. Qumda Ayətullah Hairi Yəzdi və Ayətullah Şahabadinin tələbəsi olmuş və 25 yaşında ictihad dərəcəsinə çatmışdır. İmam Xomeyni (r.ə.) fiqh, fəlsəfə, irfan və kəlam elmlərinə yiyələnmiş və 27 yaşında dərs deməyə başlamışdır. İmamın mühüm elmi əsərləri arasında “Misbah-ül-hidayə” və “Adab əs-səlat” kitablarını göstərmək olar. Onun elmi xüsusiyyətlərinə tədrisdə diqqət, tələbələrin əxlaqi tərbiyəsinə qayğı göstərməsi və əməli irfanın fiqhi şəriətlə birləşməsi daxildir.

Sadəlikdən əzəmətə – İslam Hərəkatının başlanğıcı

Siyasi fəaliyyətə Allah üçün qiyamla başladı İmam Xomeyninin (r.ə.) siyasi hərəkatı İslama dərin etiqad və zülm və fitnə-fəsadla mübarizə aparmaq olan dini vəzifədən irəli gəlirdi. 1944-cü ildə “Allah üçün qiyam” adlı məqalə dərc etdirərək gələcək inqilabın intellektual əsaslarını qoydu. Bu yazı din alimlərini korrupsiya və ədalətsizliyə qarşı durmağa ictimai çağırış idi.

Əyalət və Vilayət Birlikləri Qanun layihəsinə etiraz (1962) Əsədullah Ələmin baş nazirliyi dövründə Pəhləvi hökuməti bəzi İslami prinsipləri, o cümlədən Qurana and içmək və namizədlərin müsəlman olması tələbini ləğv etmək qərarına gəlmişdi. İmam Xomeyni (r.ə.) bu plana qarşı çoxsaylı bəyannamələr və maarifləndirmələr verməklə şah hökuməti ilə ilk birbaşa qarşıdurmasını etdi.

5 iyun 1963-cü il üsyanı

İmam Xomeyni (r.ə.) hərəkatının dönüş nöqtəsi 5 iyun 1963-cü il qanlı qiyamı oldu. İmam Xomeyninin (r.ə.) Feyziyyə mədrəsəsində şaha qarşı sərt ifadəli çıxışından sonra o, həbs edilərək zindana salındı. İmamın həbsi ciddi repressiyalarla qarşılanan ictimai etiraz dalğası gətirdi. İmam Xomeyninin (r.ə.) bu dövrdəki mesajı belə idi: “Mənim şahın özü ilə işim yoxdur, bu millətə qarşı edilən xəyanətlərlə işim var”.

Kapitulyasiyaya etiraz və sürgün

1964-cü ildə İmam Xomeyni (r.ə.) İranda amerikalı müşavirlərə məhkəmə toxunulmazlığı təmin edən kapitulyasiya qanununun qəbuluna etiraz etdi. Bu hərəkət Pəhləvi rejiminin sərt reaksiyası ilə qarşılandı və nəticədə İmam Xomeyni (r.ə.) 1964-cü il noyabrın 4-də Türkiyəyə sürgün edildi. Türkiyədə İmam Xomeyni (r.ə.) qısa müddət Bursada məskunlaşdı və bu müddət ərzində məşhur “Təhrirül-vəsilə” kitabını yazmağa başladı. Bir müddət sonra İmam Xomeyni (r.ə.) İraqa sürgün edildi və Nəcəf Əşrəfdə məskunlaşdı və 13 il burada yaşadı. Bu müddət ərzində imam dərs verməklə yanaşı, “fəqihin vəlayəti” nəzəriyyəsini geniş şəkildə izah etdi və İslam İnqilabının fikri əsaslarını formalaşdırdı.

Nəcəfdə fəqihin vəlayətini tədris etmək

1960-1970-ci illərdə İmam Xomeyni (r.ə.) Nəcəf Əşrəfdə silsilə dərslərə başladı və sonralar bu dərslər “Fəqihin vilayəti” adlı kitab kimi nəşr olundu. Bu nəzəri əsaslar İslam Respublikasının intellektual sütununu təşkil edirdi.

Parisə mühacirət və xaricdən inqilaba rəhbərlik

1978-ci ildə İraq hökuməti İmam Xomeyninin (r.ə.) siyasi fəaliyyətinə təzyiqləri artırdığı üçün o, Parisin ətrafı olan Nofel Loşatoya mühacirət etmək məcburiyyətində qaldı. Bu addım İslam İnqilabının rəhbərliyində dönüş nöqtəsi oldu, çünki İmam Xomeyninin (r.ə.) Avropada olması dünya mediası ilə daha geniş əlaqə yaratmağa imkan verdi. Bu dövrdə İmam Xomeyni (r.ə.) beynəlxalq jurnalistlərə çoxsaylı müsahibələr verərək İslam İnqilabının mesajını dünyaya çatdırdı. O, həmçinin İran xalqına uzaqdan gündəlik mesajlar göndərir və xalq etirazları, ümummilli tətillər və siyasi mübarizələr təşkil edirdi. İmamın Parisdə olması İslam İnqilabının səsinin qloballaşmasında mühüm rol oynadı.

İnqilabın qələbəsi və yeni dövrün başlanması

İmam Xomeyninin (r.ə.) Parisdən çıxışlarının beynəlxalq mediada işıqlandırılması İmam Xomeyni (r.ə.) Parisdən inqilaba rəhbərlik etmək üçün baza kimi istifadə etdi və beynəlxalq media vasitəsilə öz çıxışlarını və mesajlarını İran və dünya xalqlarına çatdırdı. İslam prinsipləri və sosial ədaləti vurğulayan bu coşqulu çıxışlar İran xalqının qəlbində inqilabi ruh yüksəkliyi alovlandırdı. İmam Xomeyninin (r.ə.) Parisdəki çıxışlarının əsas məqamları:

•  İranın müstəqilliyinə və xarici hökmranlıqdan azad olmasına vurğu.
• Pəhləvi rejiminin fəsad və zülmünün tənqidi.
• İslam hökumətinin prinsiplərinin və dini dəyərlərin idarə olunmasının zəruriliyinin izahı.

İmam Xomeyninin (r.ə.) tarixi qayıdışı – 1 fevral 1979

1979-cu ilin 1 fevralında İmam Xomeyni (r.ə.) 14 illik sürgündən sonra milyonlarla iranlının misilsiz qarşılaması ilə ölkəyə qayıtdı. Bu tarixi qayıdış təkcə korrupsioner Pəhləvi rejiminin sonu deyil, həm də İran və İslam tarixində yeni bir dövrün başlanğıcı oldu.

İmam Xomeyninin (r.ə.) qayıdış anı:

“İmam Xomeyni (r.ə.) İrana qayıdanda, İran xalqı həqiqətən də azadlıq hiss etdi”.

 Pəhləvi rejiminin süqutu və İslam Respublikasının qurulması 1979-cu il fevralın 12-də İmam Xomeyni (r.ə.) İrana qayıtdıqdan sonra İslam İnqilabı pik həddinə çatdı və imperiya rejimi tamamilə süqut etdi. İran xalqı öz nümunəvi birlik və həmrəyliyi ilə İslam Respublikasının qurulmasına yol açdı. Bu hadisələrdən sonra ölkənin müxtəlif şəhərlərində milyonlarla insanın inqilaba geniş dəstəyini nümayiş etdirən nümayişlər keçirilib. Sonrakı günlərdə İmam Xomeyni (r.ə.) Beheşt-Zəhra qəbristanlığında xalqa inqilabın qələbəsini elan edərək, İran tarixində tarixi bir məqama imza atdı. Daha sonra 1979-cu il martın 30-da xalqın 98 faizinin iştirakı ilə xalqın ölkənin hakimiyyət sistemində köklü dəyişikliklərə qəti və sarsılmaz dəstəyini nümayiş etdirən İslam Respublikasında referendum keçirildi.

Müharibə, sanksiyalar və sui-qəsd dövrlərində İmamın Rəhbərliyi İmam Xomeyninin (r.ə.) 1979-cu ildən 1989-cu il iyunun 4-də vəfatına qədər rəhbərlik etdiyi illərdə İran İraqla 8 illik müharibə, beynəlxalq sanksiyalar, daxili və xarici sui-qəsdlər də daxil olmaqla bir çox problemlərlə üzləşdi. İmam Xomeyni (r.ə.) güclü rəhbərliyi, inqilabi ruhu və aydın hidayəti ilə ölkəni müxtəlif böhranlardan keçirdi. O, müstəqillik, azadlıq kimi prinsipləri önə çəkmiş, ölkədə hər zaman xarici təsirlərə qarşı durmağa çalışmışdır. Onun ən böyük nailiyyətlərindən biri də ölkəyə yeni bir quruluş gətirməklə yanaşı, həm də müstəqil və möhkəm bir ölkənin əsaslarını qoyan İnqilab təsisatlarının və “fəqih vilayətinə” əsaslanan İslam Cümhuriyyəti quruluşunun yaradılması idi.

Allahla qovuşma anları

İmamın xəstələnməsi və 1989-cu ilin iyununda xəstəxanaya yerləşdirilməsi İmam Xomeyninin (r.ə.) həyatının son illərində bədəni çox pisləşdi və müxtəlif xəstəliklərə düçar oldu. Əvvəllər güclü fiziki sağlamlığa malik olan İmam tədricən ürək fəsadları və mədə xəstəlikləri ilə mübarizə aparırdı. 1989-cu ilin iyununda vəziyyəti pisləşdiyi üçün İmam xəstəxanaya yerləşdirildi və bir neçə həkim onu yoxladı.

Əlverişsiz fiziki şəraitinə baxmayaraq, İmam Xomeyni (r.ə.) həyatının son günlərində hələ də mənəvi zirvəsində idi. O, həmişə ibadət və Allahı zikr etməklə məşğul idi. İmamın (r.ə.) həyatının son saatlarından xəbərlər mənəvi rahatlıqla dolu anlardan, İmamın ailəsi və dostları ilə, sakit qəlb və təvazökar ruhla olduğu məqamlardan xəbər verir.

Son günlərdə ən vacib xüsusiyyətlər:

Gecə namazı və Quran tilavəti.

• Son anlarda dua və Allahı zikr etmək.
•  Ölümü Allahla görüş kimi qəbul etmək. İmamın vəsiyyətinin nurlu kəlamları: “Sakit ürək və əmin

qəlblə…” İmam Xomeyni (r.ə.) vəsiyyətində sosial ədalət, müstəqillik və azadlıq kimi həyatı boyu vurğuladığı prinsipləri vurğulamağa davam etmişdir. Onun vəsiyyətindəki ən mühüm cümlələrdən biri belə idi:

“Sakit ürək və əmin qəlblə, şad ruh və ümidli vicdanla bacı və qardaşlarımın xidmətindən ayrılaraq əbədi məskənə doğru səyahət edirəm”.

Bu cümlələr İmamın vəfatı ərəfəsindəki mənəvi rahatlığını göstərir və onun Allahın iradəsinə təslim olmaq ruhunu vurğulayırdı.

İmamın təxmin şeiri: “İyun ayının ortalarından fərəci gözləyirəm…”

İmam Xomeyni (r.ə.) qəzəllərinin birində vəfatının iyunun ortalarında olacağını proqnozlaşdırmışdı. Bu şeirlər sonralar İmamın həyatının ən heyrətamiz məqamlarından biri hesab edilmiş və İmamın axirət aləmi ilə dərin əlaqəsinin xatırlanması kimi xalqın qəlbində tanınmışdır.

“İyunun ortalarından fərəci gözləyirəm, illər keçir, qəzalar gəlir…” Bu şeirlər dolayısı ilə İmamın (r.ə.) tarixdə böyük bir hadisə gözləməsi ruhiyyəsinə işarə edirdi.

Ürək və mədə xəstəliyi: Aprel 1986 və may 1989

İmam Xomeyni (r.ə.) həyatının son illərində ürək problemlərindən əziyyət çəkirdi. 1986-cı ilin aprelində və 1989-cu ilin mayında o, mədə və ürəyində ciddi problemlərdən əziyyət çəkir və bu da onun xəstəxanaya yerləşdirilməsinə səbəb olur. Bu xəstəliklər ağır olsa da, imam ruh yüksəkliyi ilə ölkə işlərini davam etdirdi.

Cərrahiyyə: 23 may 1989-cu il

İmam Xomeyni (r.ə.) 1989-cu il mayın 23-də cərrahiyyə əməliyyatı olundu. Bu əməliyyat onun ürəyində və mədəsində problem olduğu üçün zəruri idi. Əməliyyatdan sonra vəziyyəti bir qədər yaxşılaşsa da, nəhayət, 1989-cu il iyunun 3-nə keçən gecə bədəni dünyasını dəyişdi və ruhu Məbuda qovuşdu. İmam

Xomeyninin vəfatı: 3 iyun 1989-cu il gecəsi, saat 22:20 1989-cu il iyunun 3-də gecə saat 22:20-də İmam Xomeyni (r.ə.) dünyasını dəyişdi. Bu ağrılı hadisənin xəbəri zəlzələ kimi ürəkləri titrədi, İran və İslam aləmi dərin hüzn və qəm-qüssəyə qərq oldu. İmam həyatının son gecəsində ağır fiziki zəifliyinə baxmayaraq, gecə namazını tərk etmədi və Quran oxuyurdu. İmam gecənin bir aləmində Allahı zikr edərək və mənəvi rahatlıq içində ruhunu Yaradana təslim etdi.

Ölüm xəbəri və ürəklərdə sarsıntı

İyunun 3-ü gecəsi rəsmi açıqlama; İran heyrətə gəldi 1989-cu il iyunun 13-nə keçən gecə heç kimin hazır olmadığı bir xəbər İran və dünyada ildırım sürətilə yayıldı. İslam İnqilabının Rəhbəri və İran İslam Respublikasının qurucusu İmam Xomeyni (r.ə.) saat 22:20-də dünyasını dəyişdi. Bu xəbər dərhal bütün İrana və İslam dünyasına yayıldı. İran xalqı və bütün dünya müsəlmanları sarsıldı və onların hissləri dərin hüzn və kədərlə doldu.

Göz yaşları və fəryadlar bütün İranı və İslam dünyasını bürüdü İmam Xomeyninin (r.ə.) vəfatı xəbərinin dərci ilə bütün ölkəni və İslam dünyasını göz yaşları və fəryadlar bürüdü. İranın bütün küçə və məhəllələrində insanlar kədərli qəlblə, yaşlı gözlə oturub imamlarına əza saxlayırdılar. Tehrandan tutmuş ən ucqar kəndlərə qədər İranın hər bir guşəsi əzadarlıq mərasimlərinin və İmamın yad edilməsinin şahidi idi.

İran xalqı üçün İmam Xomeyni (r.ə.) təkcə siyasi lider deyil, həm də böyük dini və mənəvi nüfuz sahibi idi. Onun vəfatı ölkəyə müstəqillik və azadlıq gətirməklə yanaşı, həm də İslam dünyasına dini və mədəni sahədə böyük təsir göstərən bir şəxsiyyətin itirilməsi demək idi.

Xalqın dərdini ifadə etmək üçün dillər yetərli deyil İmam Xomeyninin (r.ə.) vəfatı o qədər dərin və misli görünməmiş bir hadisə idi ki, bu qəm və kədəri təsvir etmək üçün heç bir söz kifayət etmirdi. Siyasətçilər, din xadimləri və sadə insanlar da daxil olmaqla, cəmiyyətin bütün təbəqələrindən olan insanlar yekdilliklə yas tutdular. Hətta İslam Respublikasının düşmənləri də İmam Xomeyninin (r.ə.) şəxsiyyətinin əzəmətinə biganə qala bilmədilər və bu vəfatı bir növ qlobal matəm saydılar.

Bu xəbərin qlobal işıqlandırılması və dövlət başçılarının reaksiyaları

İmam Xomeyninin (r.ə.) vəfat xəbəri təkcə İranla məhdudlaşmadı, dünya mediası bu xəbəri ən qısa zamanda dərc etdi. Müxtəlif ölkələrin liderləri və rəsmiləri bu hadisəyə öz reaksiyalarını açıqladılar. Bir çox İslam liderləri İmam Ayətullah Seyid Ruhullah Musəvi Xomeyninin (r.ə.) ardıcılları idilər və onun vəfatını İslam dünyası üçün böyük itki hesab edirdilər.

Ərəb, Qərb və Şərq ölkələri də daxil olmaqla bir çox dövlət başçıları İran xalqına başsağlığı mesajları göndərdilər. Bu reaksiyalar İmam Xomeyninin (r.ə.) tarixi şəxsiyyət kimi qlobal əhəmiyyətini nümayiş etdirdi.

Dəfn mərasimi;

Milyonların vidalaşması Milyonlarla əzadarla İran tarixindəki ən böyük dəfn mərasimi İmam Xomeyninin (r.ə.) dəfn mərasimi İran tarixində misilsiz olub. 1989-cu il iyunun 5-də ölkənin hər yerindən milyonlarla iranlı İran İslam Respublikasının qurucusu ilə vidalaşmaq üçün Tehrana gəldi. Tehran küçələri hər tərəfdən gözləri yaşla imamla vidalaşan əzadarlarla dolu idi.

Bu tarixi dəfn mərasimi təkcə Tehranla məhdudlaşmayıb, insanlar İranın bütün şəhərlərində bir yerə toplaşaraq öz imamları ilə vidalaşdılar. Mərasimdə iştirak etmək üçün müxtəlif şəhərlərdən və hətta İranın ətrafındakı İslam ölkələrindən Tehrana gələn milyonlarla insan mərasimə qatıldı.

Beheşti-Zəhrada göz yaşı və kədərlə dolu bir atmosferdə dəfn olunması

Tehrandakı dəfn mərasimindən sonra İmam Xomeyninin (r.ə.) cənazəsi İslam İnqilabı şəhidlərinin məqbərəsi olan Beheşti-Zəhraya aparıldı. Kədər və göz yaşları ilə dolu bir mühitlə bu məkanda İmam Xomeyni (r.ə.) inqilab şəhidlərinin yanında torpağa tapşırıldı. Bu anlar İran tarixinin ən acı və eyni zamanda ən böyük anlarından biri idi, çünki İran xalqı gözləri yaşla dolu, qəlbi qırıq, lakin möhkəm iradə ilə öz İmamlarını əbədi yurduna göndərdi.

İmam Xomeyninin (r.ə.) inqilab şəhidlərinin yanında dəfn olunması İmamın İran İslam İnqilabının böyük hərəkatı ilə dərin və qırılmaz bağlılığını göstərdi. Bu zaman xalq İmamı nəinki dəfn etdi, həm də onun ideallarına bağlılığını təzələdi və inqilab yolunu davam etdirdi.

Vida anında milli birlik və həmrəyliyin təzahürü İmam Xomeyninin (r.ə.) cənazəsinin müşayiəti və dəfn mərasimi müxtəlif təbəqələrdən və qruplardan olan İran xalqı üçün bir fürsət idi və bu böyük itki qarşısında bütün iranlıların həmrəy olduğunu nümayiş etdirdi. Bu anlar heç kimin özünü tək hiss etmədiyi bir vaxtda milli birlik və həmrəyliyi əks etdirirdi. Bütün iranlılar üçün siyasi və ictimai fikir ayrılıqları olsa belə, İmam Xomeyni (r.ə.) ümid, azadlıq, müstəqillik və ədalət simvolu idi. Ona görə də onun dəfn mərasimi sadəcə böyük şəxsiyyətlə vidalaşma deyil, İslam İnqilabı və İran İslam Respublikası idealları ilə əhdin təzələnməsi idi.

Qırılmış, lakin möhkəm ürəklərin qalıcı görüntülərinin qeydə alınması

İmam Xomeyni (r.ə.) ilə vida anları ağılda və tarixdə qalıcı obrazlarla qeyd olundu. İmamın cənazəsini gözləri yaşlı yola salan əzadarların görüntüləri indi də qəlblərdə və yaddaşlarda qalıb. Bu obrazlar təkcə İran xalqının kollektiv yaddaşında deyil, həm də İslam İnqilabı tarixində və qlobal azadlıq və istiqlal mübarizələrində xalqların qüdrətinin və xalqların birliyinin simvolu kimi ölməz olaraq qalmışdır.

Zamana sığmayan qalıcı bir miras

İmamın düşüncəsi: Vilayəti-Fəqih, istiqlal, ictimai ədalət İmam Xomeyni (r.ə.) təkcə siyasi lider deyil, həm də ideyaları İranın və İslam dünyasının çağdaş tarixində dərin və geniş təsirə malik olan görkəmli mütəfəkkir və fəqih idi. İmamın vurğuladığı ən mühüm məfhum və prinsiplərdən biri də “Vilayət-i Fəqih” olmuşdur. Bu prinsip təkcə İran İslam Respublikası sisteminin əsasını təşkil etmədi, həm də İranda İslam Respublikasının qurulması ilə reallaşan İslami idarəçilik üçün bir çərçivə yaratdı. Müstəqillik və ictimai ədalət İmam Xomeyninin (r.ə.) düşüncəsində digər iki əsas anlayış idi. İmam hər cür xarici hökmranlığa qarşı ölkənin müstəqilliyinin qorunub saxlanmasının vacibliyində israr edərək, sosial ədaləti İslami idarəçiliyin əsas sütunlarından biri kimi vurğuladı. İmamın nəzərində ölkənin dünya güclərindən hər hansı siyasi və iqtisadi asılılıqdan müstəqil olması vacib idi və bu yol İslam Respublikasının siyasətlərində davam edir.

İslami hərəkatlara və müqavimətə qlobal təsir İmam Xomeyninin (r.ə.) ideyaları İran hüdudlarından kənara çıxıb və dünyanın digər bölgələrindəki islami hərəkatlara böyük təsir göstərib. Zülm və müstəmləkəçiliklə mübarizə aparmağa çalışan islami hərəkatlar İmam Xomeyninin (r.ə.) təlimlərindən ilham alırdılar. Onun prinsip və konsepsiyaları bir çox İslam ölkələrinin qəlbinə nüfuz etmiş və müstəqillik və müstəmləkəçi qüvvələrdən azad olmaq istəyən islami hərəkatların böyüməsinə səbəb olmuşdur.

Qlobal hegemoniyaya qarşı müqavimət, müsəlmanların və məzlum xalqların hüquqlarını müdafiə etmək İmamın digər qlobal mesajları idi. Fələstin, Livan və digər İslam ölkələrinin mübarizələri İmam Xomeyninin (r.ə.) ideyalarından çox təsirlənmişdir.

Dinə, demokratiyaya və ədalətə əsaslanan bir sistemin qurulması İmam Xomeyni (r.ə.) İran İslam Respublikasını qurmaqla İslami hökmlərə hörmətlə yanaşılmaqla demokratiyanın vurğulandığı dini idarəçilik modelini təqdim etdi. Bu hakimiyyət sistemində “Vilayət-i Fəqih” dini və siyasi lider kimi ölkəyə rəhbərlik rolunu oynayır, xalq isə öz nümayəndələrini seçməkdə və siyasi müqəddəratını təyin etməkdə fəal iştirak edir.

Din və siyasətin bu unikal vəhdəti İran İslam Respublikasının qurucu prinsipi kimi tanınır və dünyanın digər müsəlman ölkələri üçün nümunə rolunu oynayır.

Ayətullah Xameneinin rəhbərliyi ilə yolun davamı İmam Xomeyni (r.ə.) vəfat etdikdən sonra Ayətullah Xameneinin rəhbərliyi ilə onun yoluna davam edildi. O zaman İran prezidenti olan Ayətullah Xamenei İslam İnqilabının rəhbərliyini öz üzərinə götürdü və həmişə İmam Xomeyninin (r.ə.) prinsiplərini vurğuladı və öz məqsədlərinin həyata keçirilməsi istiqamətində inqilab yolunu davam etdirdi.

İran İslam Respublikası Həzrət Ayətullah Xameneinin rəhbərliyi dövründə Vilayət-i-Fəqih, müstəqillik və ictimai ədalət prinsiplərinə sadiqliyini davam etdirmiş və müxtəlif çətinliklər qarşısında İslam Respublikası sistemini İmam Xomeyninin (r.ə.) ideallarını həyata keçirməyə yönəltmişdir.