“Ənsarullah ABŞ-ın hava hücumlarından daha güclü çıxdı”

Yəməndə Ənsarullaha qarşı ABŞ-ın hava hücumları məhdud nəticə verib, bu qruplaşmanın legitimliyini daha da möhkəmləndirib və İsraillə münaqişəsini davam etdirib.

Vaşinqtonda yerləşən xarici siyasət və milli təhlükəsizlik araşdırma mərkəzi olan Stimson Mərkəzinin dərc etdiyi təhlilə görə, ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə İsrailin rəhbərlik etdiyi birgə zərbələrdə “uğur” olduğunu iddia etməsinə baxmayaraq, Yəməndə Ənsarullaha qarşı əvvəlki hava kampaniyasının nəticələri “kifayət qədər qarışıq mənzərə” yaradır .

Təhlildə keçmiş prezident Donald Trampın may ayında Ənsarullahla atəşkəs elan etdiyi və Yəmən qrupunun “təslim olduğunu” iddia etdiyi vurğulansa da, məsləhətləşən bir çox ekspertin bu iddiaya şübhə ilə yanaşdığı da qeyd edilib.

Ənsarullah İsrailin iyunun 13-də İrana hücumuna Tel-Əviv yaxınlığındakı Yaffa şəhərinə ballistik raketlərlə cavab verib. Qrup hücumu İranla koordinasiyada həyata keçirdiyini bildirib.  

Ənsarullah ilə İsrail arasında qarşıdurmaların davam etdiyi bir vaxtda İsrailin iyulun 6-da Qırmızı dənizdə Ənsarullahın gəmiyə hücumuna cavab olaraq Yəməndəki bəzi limanları hədəf aldığı bildirilir.

Həmin insidentdə Ənsarullah Liberiya bayraqlı gəmini batıraraq ən azı iki ekipaj üzvünü öldürüb, digərlərini isə girov götürüb. Stimsonun sözlərinə görə, bu inkişaflara baxmayaraq, Ənsarullah Tramp administrasiyasının İrana qarşı hücumlarında iştirak etməsinə baxmayaraq, ABŞ-la atəşkəsdə indiyədək “sabit” qalıb.

Stimsonun təhlili iddia edib ki, ABŞ-ın Yəmənə qarşı hava hücumları yalnız “məhdud” hərbi uğur qazanıb və uzunmüddətli perspektivdə Ənsarullahın ölkə üzərindəki legitimliyini və nəzarətini “daha da gücləndirib”.

ABŞ aprel ayında Qırmızı və Oman dənizlərindən keçən İsrail gəmilərinə hücumla hədələyən Ənsarullaha qarşı hava hücumlarını gücləndirib. Tramp mayın 6-da Omanın vasitəçiliyi ilə əldə edilən atəşkəsə istinad edərək hücumların sona çatdığını elan etdi və hər iki tərəf qarşı tərəfi geri çəkilməkdə günahlandırdı.

Təhlillərə görə, ABŞ-ın zərbələri Ənsarullahın bəzi hərbi infrastrukturunu hədəfə alıb, qrup “qismən” itki verib, İsrailə qarşı raket və pilotsuz təyyarə zərbələri isə “məhdud təsir” göstərib. Ənsarullah mənbələrinə görə, ABŞ və İsrailin zərbələri Yəmənin Hudeyda bölgəsi də daxil olmaqla bəzi infrastruktura “ciddi ziyan” vurub və 1 milyard dollardan çox ziyan vurub. Bu arada Ənsarullah həmçinin bir neçə ABŞ pilotsuz təyyarəsini və iki milyard dollarlıq döyüş təyyarəsini, o cümlədən təyyarə gəmisindən dənizə düşdüyü bildirilən F/A-18 Super Horneti vurub.

Yəmən Siyasət Mərkəzinin tədqiqatçısı Məhəmməd əl-İryani təhlili şərh edərək, ABŞ-ın əməliyyatının “qismən taktiki uğur qazandığını”, lakin “strateji uğursuzluq” olduğunu bildirib.

O, ABŞ-ın peyk vasitəsilə istiqamətləndirdiyi hava hücumlarının bəzi pilotsuz uçan aparatların istehsal mərkəzlərini məhv etdiyini və Ənsarullahın “genişmiqyaslı” hücum imkanlarını məhdudlaşdırdığını iddia edib. ABŞ Mərkəzi Komandanlığının (CENTCOM) may ayında paylaşdığı məlumatlara görə, Ənsarullahın ballistik raket hücumları 69%, dron hücumları isə 55% azalıb.

Bununla belə, əl-İryaninin sözlərinə görə, əməliyyatın əsas məqsədi Ənsarullahın ümumi hərbi potensialını zəiflətmək “uğursuzluqla nəticələnib”. O, “kritik silah anbarları kimi gizli hədəfləri vurmaq üçün lazım olan sahə kəşfiyyatının olmadığını” vurğuladı.

Horizon Engage təhlükəsizlik təhlili firmasından Aleks Almeyda, ABŞ-ın iki təyyarədaşıyan, B-2 eskadrilyası və F-35-lərdən ibarət hərtərəfli qüvvələri yerləşdirməsinə baxmayaraq, “vəziyyət ilkin vəziyyətinə qayıdıb” və əməliyyatın “uğursuz” olduğunu bildirib. Almeyda qeyd edib ki, belə bir əməliyyat Ənsarullahın əməliyyatdan əvvəl hücumları artıq dayandırıldıqdan sonra başlayıb.

Təhlillərə görə, İran Ənsarullahı silah və sursatla tədarük etsəydi, qruplaşma itkilərini tez bir zamanda qaytara bilərdi. İsrail-Qəzza müharibəsinin başlamasından sonra Bayden administrasiyası Qırmızı dənizdə patrul fəaliyyətinə başladıqdan sonra ABŞ Ənsarullaha aid bəzi raket və pilotsuz təyyarələri vursa da, Ənsarullahın tədarük zənciri məsələsinin ciddi şəkildə müzakirə olunmadığı qeyd edilib.

Yaxın Şərq İnstitutunun tədqiqatçısı Susanne Dahlgren Tramp administrasiyasının Ənsarullahla atəşkəs razılaşmasının eyni zamanda İranla nüvə danışıqları ilə bağlı olduğunu irəli sürüb. Dahlqren İranın Ənsarullaha nüvə məsələsinin prioritet olduğunu eyham etdiyini və Trampın hərbi xərcləri azaltmaq istəyinin də atəşkəs qərarına təsir etdiyini iddia edib. Dahlqrenin sözlərinə görə, bu mövqe ABŞ-ın hücumlarını davam etdirməsini istəyən İsraili “narahat etdi”.

“New York Times” və “Times of Israel” qəzetlərinin verdiyi xəbərlərdə ABŞ ordusunun bəzi bölmələrinin hətta Ənsarullah liderlərini hədəf alan daha uzun əməliyyat təklif etdiyi, lakin Trampın qısamüddətli hava kampaniyasına üstünlük verdiyi bildirilir.

Almeyda “Ənsarullah təhdidinə qarşı mənalı uzunmüddətli nəticələr əldə etmək üçün” Ədəndə yerləşən Yəmən hökumət qüvvələrinin xarici dəstəyi ilə yenidən strukturlaşdırılmalı və qaçaqmalçılıqla mübarizəyə diqqət yetirilməli olduğunu müdafiə etdi. Lakin əl-İryaninin fikrincə, belə yanaşma “ABŞ maraqları” ilə uyğun gəlməyəcək dərəcədə əlaqəni artıracaq. ABŞ-ın vitse-prezidenti J.D.Vens dediyi kimi, ABŞ ordusu əsasən Avropa ölkələrinin istifadə etdiyi “dəniz yolunu qorumaq” xərclərini öz üzərinə götürür.

Dahlqren, CENTCOM-un kampaniya ilə hansı strateji hədəflərə nail olunduğunu açıqlamadığını və Ənsarullaha hansı güzəştlərin edildiyinin aydın olmadığını bildirib.

Təhlillərə görə, ABŞ-ın geri çəkilməsini “qələbə” kimi qiymətləndirən Ənsarullah həm daxili dəstəyi artırdı, həm də xarici güclərə, xüsusilə ABŞ və İsrailə müqavimət göstərən yeganə aktor olmaqla legitimliyini möhkəmləndirdi.  

Əl-İryani bu vəziyyətin Yəməndəki daxili tarazlığa da təsir etdiyini və Ənsarullaha qarşı hərəkətə keçə biləcək qrupların “siyasi legitimlik narahatlıqlarından” geri çəkildiyini bildirib. O, əlavə edib: “Bu qrupların başlatdığı quru əməliyyatı Ənsarullah tərəfindən ABŞ-İsrail maraqlarına xidmət kimi etiketlənəcək və bu, Yəmən hökumətinin qalan son dəstəyini itirməsinə səbəb olacaq.”

Həmçinin bildirilib ki, Ənsarullahın Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə qarşı potensial ballistik cavab təhdidi səbəbindən “regional aktyorlar” yeni əməliyyata dəstək verməkdə tərəddüd edirlər. Bunun cəbhə xəttini donduracağı və münaqişənin qeyri-müəyyən müddətə uzanacağı iddia edilirdi.

Bildirilib ki, ABŞ və ya İsrailin İrana və ya onun nüvə infrastrukturuna yeni hücumu halında Ənsarullah Qırmızı dənizdəki Bab əl-Məndəb boğazını bağlamağa, İran isə Hörmüz boğazını bağlamağa cəhd edə bilər.

Beynəlxalq neft və enerji eksperti Mamduh Salame bildirib ki, bu ssenaridə qlobal iqtisadi artım 2-3% azala bilər.

Dahlqrenin fikrincə, ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı və Körfəz ölkələri Ənsarullahla “müvəqqəti” barışıqdan faydalana bilər. Lakin bu həll davamlı həll yolu sayılmayacaq, çünki ictimaiyyətin gözündə nə Ənsarullahı, nə də beynəlxalq səviyyədə tanınmış Ədən mərkəzli Yəmən hökumətini qanuniləşdirmək kifayət etməyəcək.

Əl-İryaninin fikrincə, Ənsarullahı həlledici siyasi aktor kimi qəbul etmək “münaqişə əsaslı idarəçilik modelini qanuniləşdirər” və Yəməndə Ədən mərkəzli dövlət quruculuğu prosesini əvvəldən sarsıdar. O, prioritetin “yalnız ABŞ və İsrailin deyil, həm də geniş spektrli beynəlxalq aktorların dəstəyindən istifadə edən vahid Yəmən hərbi strukturunun” yaradılmasının və bununla da Ənsarullahın nəzarətində olan ərazilərin “azad edilməsinin” olduğunu müdafiə edib. Bununla belə, təhlil qeyd edib ki, İran, ABŞ və İsrail arasında davam edən böhranı nəzərə alsaq, belə bir nəticənin yaxın perspektivdə “ehtimallı görünməyəcəyi”.