İran-İsrail münaqişəsi yeni ölçüyə qədəm qoyubmu?

İsrail və İran arasında iyunun sonunda elan edilən atəşkəs gərginliyi azaltmasa da, hər iki tərəf hərbi hazırlıqlarını davam etdirir; İsrail müdafiəsini gücləndirir və qəfil hücumlara qarşı ayıq-sayıq qalır, İran isə nüvə proqramından əl çəkməyəcəyini vurğulamaqla yeni münaqişələrə qarşı qətiyyətini nümayiş etdirir.

İsrail mərkəzli xarici siyasət məsələlərini təhlil edən JCPA təşkilatına görə , İsrail ilə İran arasında iyunun sonunda elan edilən atəşkəs gərginliyi azaltmayıb, hərbi hazırlıqlar davam edir və bölgə hər an partlamağa hazır olan barut çəlləyinə çevrilib.

Həm işğalçı qurum daxilində, həm də Tehrandakı rəsmilər bu münaqişənin “yeni mərhələdə” olduğunu bildirirlər; bu, kövrək qarşılıqlı çəkindirmə dövrüdür və zaman qrafiki regional və beynəlxalq hadisələrlə formalaşır.

İsrail müdafiəsini gücləndirdiyi üçün Arrow raketlərinin istehsalını artırır, İran isə qüvvələrini yenidən qurur.

Tehran açıq şəkildə bəyan edir ki, nüvə proqramından əl çəkməyəcək və lazım gələrsə, yeni hərbi münaqişə ilə üzləşəcək.

İsrailin yüksək rütbəli müdafiə rəsmiləri İranın Çindən hava hücumundan müdafiə sistemləri və döyüş təyyarələri almaq üçün qabaqcıl danışıqlar apardığını bildiriblər. Eyni rəsmilər həmçinin bildirirlər ki, İran İsrailin 13 iyunda qəfil hücumuna cavab olaraq qabaqlayıcı zərbə endirməyi planlaşdırır.

İsrailin Baş Qərargah rəisi Eyal Zamir iyulun 20-də bəyan edib ki, İranla son münaqişə uzunmüddətli kampaniyanın yalnız bir mərhələsidir. “Əməliyyatın uğuruna əsasən, biz yeni dövrə qədəm qoyuruq – biz İranın nüvə və raket proqramlarını pozduq – və ayıq qalmalıyıq”, – Zamir bildirib.

ABŞ prezidenti Donald Tramp iyulun 22-də xəbərdarlıq etmişdi ki, ABŞ İranın nüvə fəaliyyətinə qayıtsa, onun nüvə obyektlərinə yenidən hücum etməkdən çəkinməyəcək .

JCPA qeyd edib ki, ABŞ “atəşkəs təmin etsə də, heç bir siyasi razılaşma və ya monitorinq mexanizmi ilə dəstəklənməyib və buna görə də müvəqqəti dayanma olaraq qalan atəşkəs daimi həll yolu deyil”.

İsrail siyasətçiləri hesab edirlər ki, İranla münaqişə uzunmüddətli mübarizədir və hazırda keçid mərhələsindədir.

İsrailin müharibə naziri İsrael Katz iyulun 22-də oxşar ifadələr işlədib və yeni toqquşmaların baş vermə ehtimalının yüksək olduğunu vurğulayıb.

Baş Qərargahın yüksək səviyyəli rəsmiləri ilə aparılan strateji qiymətləndirmə nəticəsində İranın nüvə proqramına yenidən başlamasının qarşısını almaq üçün strateji planın hazırlanması qərara alınıb.

Bu çərçivədə İsrail “Arrow” raketlərinin istehsalını sürətləndirəcək, “Dəmir Qübbə” və “David Sling” kimi hava hücumundan müdafiə sistemlərinin hazırlıq səviyyəsini yüksəldəcək .

Tehrandan aydın mesajlar

İran prezidenti Məsud Pizişkian deyib ki, “İran nüvə proqramından geri çəkilməyəcək” və “İsrailin istənilən hücumu mərkəzi İsraili hədəf alan acı cavabla qarşılanacaq”.

İyulun 22-də Əl-Cəzirə ilə müsahibədə Pizişkiyan bir daha bildirib ki, onlar müharibə istəmirlər, lakin özlərini müdafiə etməkdən çəkinməyəcəklər.

O, onların nüvə proqramlarının yalnız mülki məqsədlər üçün olduğunu və beynəlxalq hüquqa uyğun olduğunu vurğulayıb.

Elə həmin gün İranın xarici işlər naziri Abbas Arakçi Fox News telekanalına deyib ki , İran ABŞ-ın iyun ayında nüvə infrastrukturuna hücumlarına baxmayaraq, uranın zənginləşdirilməsindən əl çəkməyəcək.

İsrail kəşfiyyatı: İrandan gözlənilməz hücum xəbərdarlığı

Atəşkəs dövründə İranın hər yerində infrastruktur və obyektlərdə baş verən müəmmalı partlayış və yanğınlarda İsrail günahlandırılır. İyulun 23-də yüksək səviyyəli İran rəsmiləri New York Times qəzetinə bildiriblər ki, bu hadisələrin arxasında İsrail dayanır.

Hər iki tərəf yeni münaqişəyə hazırlaşır; yüksək vəzifəli məmurun öldürülməsi və ya kiberhücum kimi tək bir səhv addım döyüşü yenidən alovlandıra bilər.

İsrail kəşfiyyatı Mossad-ın İrandakı gizli fəaliyyətlərinin davam etdiyini və İranın mümkün hücumlarına qarşı tədbir görüldüyünü bildirir.

Müdafiə qiymətləndirmələrinə görə, İran gələcək münaqişələrdə Müqavimət Oxasından İsrailə hücum etməyə üstünlük verəcək. Bu müqavimət qruplarına Yəməndə Ənsarullah, Livanda Hizbullah və İraqda şiə qiyamçılar daxildir.

JCPA, İranın birbaşa hücumunun yalnız rejimin mövcudluğuna təhlükə hiss olunarsa baş verəcəyini proqnozlaşdırır.

İsrail kəşfiyyat rəsmiləri İranın son münaqişədən sonra hərbi gücünü bərpa etdiyini və genişmiqyaslı müharibəyə həvəsli olmadığını qiymətləndirir.

Gözlənilir ki, İran ancaq fürsət görəndə, İsrail diplomatik cəhətdən təcrid olunduğu, başqa yerlərdə cəmləşdiyi və çəkindirici qüvvəsi zəiflədiyi zaman İsrailə qəfil hücum edəcək.

İranın 2024-cü ilin aprelində olduğu kimi İsraildəki həssas hədəflərə qarşı yüzlərlə ballistik raket atmaq qabiliyyətinə malik olduğunu bildirən JCPA- ya görə , İranın İsrailə qəfil hücumu aşağıdakı şərtlər daxilində baş verə bilər:

– ABŞ-ın xarici siyasətində durğunluq və ya zəiflik (məsələn, ABŞ seçki dövrü zamanı).

– İsraildə dərin siyasi və ya təhlükəsizlik böhranları.

– İranın qəti hərbi qələbə qazanacağına və çəkindirici gücünü bərpa edəcəyinə inamı.