İran və Stalin problemi

“İran heç vaxt Livan, Fələstin, İraq və Yəməndəki müqavimət hərəkatlarının etdiklərindən uzaqlaşmayıb və etməkdə də davam edir. Bu, İranı birbaşa düşmən hücumlarının hədəfinə çevirib”.Livanda çıxan“Əl-Əxbar”qəzetinin baş redaktoru İbrahim əl-Amin iddia edir ki, hazırkı müharibə təkcə nüvə və ya raket imkanları ilə bağlı deyil, İranın regiondakı müqavimət qüvvələri ilə dərin əlaqələri əsasında İran rejimini devirmək və regionda müqaviməti zəiflətməkdir. Müqavimət cəbhəsindəki hər kəsin İranın müqaviməti və qələbəsinin öz gələcəklərini müəyyən edəcəyini anlaması lazım olduğunu vurğulayan əl-Əmin müharibənin asan olmadığını və hər kəsin qətiyyətlə müqavimət göstərməyə davam etməsi lazım olduğunusöyləyir.

İkinci Dünya Müharibəsində Qırmızı Ordunun nasizm üzərində qələbəsindən sonra kommunist partiyaları bütün dünyada sürətlə böyüdü. Sovet İttifaqı tezliklə Moskvada bütün kommunist partiyalarını mərkəzləşdirən geniş kommunist sistemi qurdu. Bu arada, ABŞ və Böyük Britaniyanın başçılıq etdiyi Qərb “kommunist dalğası” kimi təsvir edilənləri ehtiva etmək üçün bir plan hazırlamağa başladı.

Müharibədən sonra Sovet lideri İosif Stalin qlobal kommunizmin eyni vaxtda əldə edilə bilməyəcəyinə inanaraq, dünya kommunistlərinə dəstək verəcək Sovet İttifaqının qurulmasının əsas prioritet olduğunu vurğuladı.

Sovet İttifaqını bütün dünya kommunistləri ilə bağlayacaq münasibətlə bağlı suala cavab olaraq Stalin dedi ki, dünyada bir kommunist partiyası müharibəyə məruz qalarsa, Moskva ona necə kömək edəcəyini düşünəcək, lakin Sovet İttifaqı müharibəyə məruz qalarsa, dünyada hər bir kommunist ayağa qalxmalı və hər cür yardım təklif etməli olacaq prinsipinə əsaslanan aydın bir tənlik var!

Bu çıxış 75 il əvvəl verilib. O vaxtdan bəri çox şey baş verdi, xüsusən də Sovet İttifaqının dağılması və bütün dünyada kommunist partiyalarının təsirinin azalması. Son dörd onillikdə bütün dünyada transformativ inqilabların yeni formaları, xüsusilə də 45 il əvvəl İranda baş vermiş inqilab baş verib. İran məsələsində Sovet İttifaqı və onun bütün dünyadakı kommunist tərəfdarları arasında vəziyyətlə təəccüblü oxşarlıqlar var, lakin əsas fərq Stalin və banisi Vladimir Leninin digər yoldaşlarının sürgündə olan inqilabçı Leon Trotskinin müdafiə etdiyi “daimi inqilab” strategiyasına qarşı çıxmasıdır.

İranda inqilabi rejim daxilində kiçik bir qrup uzun müddətdir inqilabı ixrac etmək siyasətinə qarşı çıxsa da, zaman keçdikcə bu qrup daha da böyüyüb. Buna baxmayaraq, İran hökumətinin əsas qərarvericiləri İranın qurucu ideologiyasını paylaşan partiya və qrupları güclü şəkildə dəstəkləməyə davam ediblər. İran İslam dünyasının müxtəlif yerlərində Amerika, Avropa və İsrailin təsirinə müqavimət göstərən qüvvələri də əhatə edib.

Müqayisəyə səbəb İsrail və ABŞ-la onilliklər ərzində davam edən açıq münaqişədən sonra son iki ildə baş verən hadisələrin fərqli formada olmasıdır. Müharibə başladı və yenə eyni sual ortaya çıxdı: İran müttəfiqləri ilə necə davranacaq?

Bütün pis niyyətli müzakirələrdən başqa, İran heç vaxt Livan, Fələstin, İraq və Yəməndəki müqavimət hərəkatlarının etdikləri və etməyə davam etməsindən uzaqlaşmayıb. İran bu qüvvələrə tam siyasi dəstəyini davam etdirir və Mühafizə Kənarı Əməliyyatından sonra bütün müharibə boyu əhəmiyyətli dəstək elementləri təqdim edir. Bu çoxşaxəli dəstək lap əvvəldən İranı müharibənin mərkəzinə qoyub. Bu, İranın həm öz daxilində, həm də digər bölgələrdə birbaşa düşmən hücumlarının hədəfinə çevrilməsinə səbəb olub.

Ərəb müqavimət dairələrindən bəziləri İranı İsrailin hücumlarına verdiyi cavaba görə tənqid edir. Amma bir çox insanın əldən verdiyi şey odur ki, İran öz strategiyasını müqavimət qruplarının gözləntiləri üzərində qurmur. Müqavimətin İranın qərarlarını təhrik etdiyini düşünmək ciddi səhvdir, xüsusən də İran rəhbərliyinin daxilində Livan, Fələstin və İraq kimi yerlərdə baş verənlərə fərqli baxışlar olduğu halda.

Ancaq qayıtmalı olduğumuz əsas fikir odur ki, bu gün İran “Stalin problemi” ilə üz-üzədir və buna uyğun olaraq aşağıdakıları söyləmək olar:

Müqavimət cəbhəsinin mərkəzi olan İran məhvetmə müharibəsinə məruz qalır. Müharibənin məqsədinin nüvə və ya raket imkanları olduğunu düşünənlər xəyalpərəst və axmaqdır. Müharibənin hazırkı məqsədi bu məqsədə nail olub-olmamasından asılı olmayaraq, İrandakı rejimi devirməkdir. İsrailin mövqeyi çox aydındır.

İlk gündən “cəbhələrin birliyi” prinsipi ilə hərəkət edib və heç vaxt İranı regionda müqavimət cəbhəsinin digər tərəflərindən ayırmayıb. İsrail problemi yalnız silahların mövcudluğunda görmür; problem bu silahlara kimin nəzarət etməsindədir.

Əhəmiyyətli ərəb və müsəlman dövlətinin qurulmasını istəməyən İsrail daha çox ona düşmən olan hökumətləri devirməkdə maraqlıdır. Lakin İsrailin məqsədi təkcə özünün təhlükəsizliyi deyil; həm də ilk növbədə İran rejimini öz maraqlarına və hətta mövcudluğuna təhlükə kimi görən ABŞ, Avropa və digər ölkələrin maraqları ilə bağlıdır.

Yuxarıda deyilənlərə əsaslanaraq, mövcud mübarizənin mahiyyətinin aydın şəkildə dərk edilməsi siyasi nəticələrə gətirib çıxarır ki, bu da öz növbəsində əməli qərarlar və addımlar verir.

Bütün bunları nəzərə alsaq, hazırkı müharibənin mahiyyətini aydın başa düşmək mühüm siyasi nəticələrə və əməli hərəkətlərə gətirib çıxarır. Əsas məsələ odur ki, İranın düşmənləri ölkənin mərkəzinə zərbə endirməyi bacararsa, bunun nəticələri İranın müttəfiqlərinə, istər dövlətlər, istər hərəkatlar, istər qruplar, istərsə də ideoloji loyalçılar olsun, birbaşa təsir edəcək. Beləliklə, indi onların hamısı üçün əsl sual budur: hazırkı münaqişə ilə necə məşğul olacaqlar?

Düzdür, İran bölgədəki müqavimət qüvvələrinin bir çoxunun yönləndirilməsində əsas rol oynayır, lakin bu, icazə almaq və ya əmr vermək deyil. Bu qruplarla İran arasında dərin əlaqə və ortaq anlaşma var. İndi problem bu işə və liderliyə inanan hər kəsin bunun asan olmadığını başa düşməsidir. Özünü bu işdə görən hər kəs gələcəyimizin İranın əzmi və qələbəsindən asılı olması prinsipi ilə hərəkət etməlidir.

Bütün bunlar Levantda davam edən müharibəyə görə aydın məsuliyyətlə üz-üzə olduğumuz vaxt baş verir. Bizim tərəfimizdən bəziləri ruhdan düşüb, indi atəşkəsə ümid bəslədiklərini və qismən güzəştə getməyə hazır olduqlarını görürsən. Odur ki, hələ də bu müharibənin real olmadığına və ya davam etdiyinə inananlarla danışmağa davam etməyin mənası olmadığını söyləmək ağlabatan olardı.

Düşmənin “missiya başa çatana qədər” müharibəsini davam etdirdiyi Qəzzada baş verənləri araşdıraq. Müqaviməti təslim edə bilmədiyi üçün öldürmə əməliyyatlarını davam etdirir. O bilir ki, Qəzzada işlər həqiqətən də yaxşı getmir və heç bir işğalçı hakimiyyət mütləq qələbədən danışa bilməz. Bu vəziyyət orada müharibənin davam etdirilməsinin mümkünlüyü ilə bağlı qurum daxilində mübahisələri dərinləşdirir.

Livanda isə vəziyyət fərqli idi. İsrailin bizimlə hesabı qırx ildir açıqdır. Müqavimətin Fələstinə dəstək savaşı öz dar çərçivəsi daxilində idi və düşmən həlledici müharibəyə başlamazdan əvvəl gücünü və sürətini tez tükətdi. Lakin İsrail müqavimətin təslim olacağını gözləmirdi.

Və o, atəşkəs razılaşmasını qəbul etməyə məcbur olanda – bəli, məcbur oldu – Livanda tapşırığı yerinə yetirə bilməyəcəyini deyirdi və müqavimətin siyasi varlığını tamamilə aradan qaldıraraq, onu tərksilah etməklə işi başa çatdırmaq üçün Amerika və onun avropalı, ərəb və livanlı müttəfiqlərinə çox güvənirdi.

Zaman keçdikcə, xüsusən də Suriya rejiminin süqutundan sonra İsrail Livanla müharibəni bitirdiyinə görə peşman olmuş kimi görünür. O, missiyanın hələ də tamamlanmadığı sadə səbəbdən münaqişəni fərqli formada davam etdirən yeni yanaşma qəbul edib.

İsrail İranla müharibə etmək qərarına gələndə yəqin ki, İranın müttəfiqlərinin dəstəyinə arxalana bilməyəcəyinə inanırdı. Fələstində müqavimət ciddi təzyiq altındadır, Livan ciddi çətinliklərlə üzləşib, Suriyadakı müttəfiqləri dağılıb, ABŞ İraqda müqaviməti zəiflətməkdə uğur qazanıb. Bütün bunlar İsraili İrana qarşı daha inamlı edib.

Amma əgər düşmən Tehrana qarşı uğur qazanarsa, o, artıq növbəti addımı, konkret olaraq Livanı hədəfə almağı planlaşdırır. O hesab edir ki, İranın zəiflədilməsi onun regiondakı müttəfiqlərinin dağılmasına gətirib çıxaracaq və buna görə də yəqin ki, Livandakı müqavimətə son və qəti hücuma keçmək üçün doğru anı gözləyir.

Bu məqalə heç kimə nəsihət vermək və ya utandırmaq, insanları həyəcanlandırmaq və ya inqilabi yeniyetməlik dövrünü xatırlatmaq məqsədi daşımır – çox sərt müharibə ehtimalına hazırlığı təşviq etmək məqsədi daşıyır. Hamımız ümid edirik ki, hər kəs təkcə İranı dəstəkləmək üçün deyil, həm də mənəvi, siyasi və şəxsi borcdur, həm də bu regionda azad varlığımızı müdafiə etmək üçün hərəkətə keçəcək!

Tərcümə: YDH