İranın vurduğu Veyzman İnstitutu İsrailin Qərbə xidmət edən elmi qolu idi

Livanın “Əl-Əxbar” qəzetinin yazdığına görə, İranın raketlərlə hədəfə aldığı Veyzman Elm İnstitutu təkcə İsrailin elmi mərkəzi deyil, həm də Qərbin maraqlarına xidmət edən strateji bir qoludur.

Livanın əl-Əxbar qəzetinə görə , İranın raketlərlə hədəfə aldığı Veyzman Elm İnstitutu təkcə İsrailin elmi mərkəzi deyil, həm də Qərbin maraqlarına xidmət edən strateji bir qoludur.

Qəzet qeyd edib ki, institut yarandığı gündən onun yaradıcısı Chaim Weizmann Britaniya üçün aseton istehsalından tutmuş hazırkı Pentaqonun layihələrinə qədər Qərb üçün “funksional rol” oynayıb.

Hesabatda qeyd olunub ki, İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu hücumdan sonra institutu “mülki obyekt” kimi xarakterizə etsə də, qurumun tarixi və indiki əlaqələri onun hərbi mahiyyətini ortaya qoyub.

Netanyahu: “Mülki obyektlərimizi vururlar”

İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu iyunun 20-də Veizman Elm İnstitutunun dağılmış binalarından birinin dağıntıları qarşısında dayanaraq deyib: “Bizim aramızdakı fərq ondan ibarətdir ki, biz mülki insanları zərərsizləşdirmək üçün əlimizdən gələni edərkən onlar mülki obyektlərimizi bombalayırlar”.

Qəzet bu iddianın əksinə olaraq, İran raketlərinin təkcə sionist elmi zehnini deyil, həm də institutun Qərb üçün üzərinə götürdüyü “funksional rolun ürəyini” vurduğunu bildirib.

Asetondan Balfour Bəyannaməsinə qədər

Sionist tarixçi Yehuda Reynharzın “Chaim Weizmann: The Making of a Sionist Leader” kitabına istinad edən hesabatda bildirilir ki, Veyzman 20-ci əsrin əvvəllərində Britaniyadakı siyasi mövqelərini möhkəmləndirmək üçün kimya sahəsindəki şöhrətindən istifadə edib.

Weizmann “yəhudilər böyük dövlətlərin elmi tərəqqisinə töhfə verə bilər” fikrini irəli sürərək Fələstində vətən qurmaq hüququ qazanmağı hədəfləyirdi.

Weizmannın xatirələrinə görə, I Dünya Müharibəsi zamanı bakterial fermentasiya və sənaye aseton istehsalı ilə bağlı apardığı kimyəvi tədqiqatlar ona o vaxtkı admiral Uinston Çörçill, o zamankı hərbi sursatlar naziri Lloyd Corc və o vaxtkı xarici işlər naziri Artur Balfur kimi şəxsiyyətlərlə görüşməyə imkan verib.

1915-ci ildə Britaniya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin döyüş sursatı (xüsusən də kordit) istehsalı üçün asetona ciddi ehtiyacı olanda Sursat Nazirliyi Veizmanla əlaqə saxladı. Weizmann bildirdi ki, onun yeni metodu kifayət qədər aseton tədarükü təmin edə bilər.

Bu əməkdaşlıq vasitəsilə İngiltərə müharibə səyləri üçün kritik sursat istehsal etməyə davam etdi.

Əl-Əxbarın məlumatına görə , bu inkişaf Veyzmanna Britaniya rəsmiləri qarşısında böyük etibar qazandırdı və ona sionist layihəsini Qərbin maraqlarına xidmət edən “xidmət təminatçısı” kimi bazara çıxarmağa imkan verdi.

Daha sonra bu vəziyyətin Balfour Bəyannaməsinin nəşrində mühüm rol oynadığı bildirilib.

Weizmannın “məyusluğu”

Weizmann hesab edirdi ki, elm Qərbin sionist layihəsini mənimsəməsi üçün təsirli vasitədir. Lakin o, 1918-ci ildə yaradılmış İvrit Universitetinin elmi yönümlü olmasından məyus olub.

Universitetin humanitar elmləri tətbiqi elmlərdən üstün tutmasından məyus olan Weizmann, xatirələrində qeyd etdiyi kimi, “zəhlətökən bürokratik mühiti” aradan qaldırmaq üçün öz institutunu yaratmağa qərar verdi.

1933-cü ilin yayında sənayeçi Daniel Sieff ailəsinin 50.000 funt sterlinq ianəsi ilə Fələstinin Xurbat Duran kəndinin torpaqlarında yerləşən Rehovot qəsəbəsində Daniel Sieff Araşdırma İnstitutunu qurdu. 1949-cu il noyabrın 2-də Balfur Bəyannaməsinin 32-ci ildönümündə institutun adı dəyişdirilərək Veizman Elm İnstitutu adlandırıldı.

Milyardlarla dollar xarici maliyyə və Pentaqon ilə müqavilələr

İnstitut 1954-cü ildə İsrailin ilk kompüterini istehsal edərək və elə həmin il nüvə fizikası şöbəsini yaradaraq ölkənin nüvə layihəsinin əsasını qoyub.

ABŞ səfirliyinin 9 aprel 1965-ci il tarixli məxfi hesabatına görə, o zaman İsrailin 200 nüvə alimindən 55-i Veyzmanda işləyirdi və institutun ölkənin nüvə infrastrukturu ilə dolayı, lakin vacib əlaqəsi var idi.

Qəzet tərəfindən nəzərdən keçirilən maliyyələşdirmə məlumatları göstərir ki, institutun xarici maliyyələşdirməsinin əksəriyyəti ABŞ-dan gəlir 2004-2023-cü illər arasında institutun ABŞ-da qeydiyyatdan keçmiş qeyri-kommersiya təşkilatı vasitəsilə Amerika donorlarından 10,935 milyard dollar cəlb etdiyi bildirilir.

Həmçinin bildirilir ki, 2008-2025-ci illər arasında Pentaqonun instituta biotexnologiya və tətbiqi tədqiqat sahələrində ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri, Hərbi Hava Qüvvələri və Müdafiə Təhdidlərinin Azaldılması Agentliyi (DTRA) adından təqribən 70 milyon dollar dəyərində müqavilələr bağlayıb.

Qeyd olunur ki, 2007-2024-cü illər arasında Avropa İttifaqı təxminən 477 milyon avro, Kanada isə 139 milyon dollardan çox yardım edib.

“Sınıq şüşə kimi, onu təmir etmək çətindir”

“Əl-Əxbar ” qəzeti məqaləsini belə bir müşahidə ilə yekunlaşdırır: “İranın Veyzman İnstitutunu bombalaması bina və ya avadanlıqlara dəyən ziyanla deyil, Qərbin regionumuzda elmi və texnoloji genişləndirilməsi kimi İsrailin mühüm funksional roluna vurduğu ziyanla ölçülməlidir”.

Qəzetin yazdığına görə, hücum Vaşinqtonun 2023-cü il oktyabrın 7-dən bərpa etməyə çalışdığı bu funksional rolun “sındırıldıqda dəyərini itirən şüşə kimi” bərpası mümkün olmayan ziyana uğradığına dair açıq mesaj rolunu oynayır.