İsrail-Həmas razılaşması qızışır: Atəşkəs üçün son şans?
Qətər və Misirin vasitəçiliyi ilə hazırlanan yeni atəşkəs təklifi fələstinli və israilli məhbusların mərhələli şəkildə azad edilməsini və 50 gün ərzində dolayı danışıqlara başlanılmasını nəzərdə tutur. HƏMAS keçid məntəqələrinin açılması və İsrailin müəyyən bölgələrdən çəkilməsi şərtlərini irəli sürərkən, İsrail tərəfi hərbi mövcudluğunu saxlamaqla dolayı danışıqların müddətinin qısaldılmasını tələb edib.
Qəzza zolağında aparılan atəşkəs danışıqlarında ABŞ-ın dəstəyi ilə Qətər və Misirin vasitəçiliyi ilə yeni təklif tərəflərə çatdırılıb.
Təklif atəşkəs rejiminin uzadılmasını və məhbus mübadiləsinin mərhələlərlə həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Misir-Qətər təklifi İsrail tərəfindən təqdim edilən ilkin “Witkoff təklifi”nə alternativ olaraq işlənib hazırlanmışdır və müəyyən müddət ərzində diri və ölü israilli məhbusların azad edilməsini nəzərdə tutur.
Bu proses İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahuya koalisiyanın balansını saxlamağa kömək edəcək və müharibəni bitirmək üçün heç bir siyasi öhdəlik götürmədən ona manevr imkanı verəcək.
Məhkum mübadiləsi mexanizmi necə işləyəcək?
Gərgin danışıqlardan sonra dünən axşam Dohada hər iki tərəfə çatdırılan yeni təklif, müəyyən sayda fələstinli girovun azad edilməsi müqabilində İsrail əsilli amerikalı İdan İskəndərin də olduğu 5 israilli məhbusun ilk gün azad edilməsini nəzərdə tutur.
Təklif həmçinin 50 gün ərzində dolayı danışıqlara başlamaq və daimi atəşkəsə aparan prosesi sürətləndirmək, eyni zamanda hərbi əməliyyatları dayandırmaq və Qəzzaya yardım axınını bərpa etmək məqsədi daşıyır.
Qətərdə yerləşən Əl-Cəzirə telekanalının məlumatına görə , vasitəçilər yekun razılaşma əldə olunana qədər bu prosesin fasiləsiz davam etməli olduğunu vurğulayıblar.
HƏMAS-ın cavabı və tələbləri
Həmas Qətər və Misirin təklifinə cavab olaraq bildirib ki, plan “17 yanvar razılaşmasının tərkib hissəsi olmalıdır”.
HƏMAS bildirib ki, fələstinli girovların azad edilməsi ilə bağlı dəqiq razılıq əldə olunmayınca İdan İskəndərin və 4 israilli məhbusun cəsədlərini təhvil verməyəcək.
O, həmçinin əsirlərin mübadiləsindən sonra keçid məntəqələrinin açılması, yardımların ölkəyə girişinin bərpası və daimi atəşkəs danışıqlarına başlanılması şərtlərini də irəli sürüb.
HƏMAS İsrailin işğal etdiyi ərazilərdən, xüsusilə Filadelfiya dəhlizindən çıxmasını tələb edib. İsrail isə 11 israilli məhbus və 16 cəsədin azad edilməsini tələb edib və bunun müqabilində 1110 fələstinli girov və 120 ömürlük məhbusun azad edilməsini təklif edib.
İsrail danışıqların 40 günlə məhdudlaşdırılmasını və daimi atəşkəsin HƏMAS-ın əlində qalan israilli məhbusların həyat əlamətlərinin sübutunu təmin etməsindən asılı olmasını tələb edib.
ABŞ və İsraildən açıqlamalar
Birləşmiş Ştatlar davamlı sülh üçün danışıqlara vaxt vermək üçün Ramazan və Pasxa bayramlarında atəşkəsin uzadılmasına çağırıb.
The Wall Street Journal iddia etdi ki, Həmas açıq şəkildə çeviklik nümayiş etdirsə də, pərdə arxasında qeyri-real tələblər irəli sürür.
Qəzzadakı İsrail Məhbuslarının Ailələri Komitəsi danışıqların aparılmasını tənqid edib və bütün məhbusları əhatə edən geniş razılaşma tələb edib.
İsrail müharibəni tamamilə dayandırmaq üçün danışıqlardan imtina edib.
İsrail rəsmiləri danışıqlarda hələ də doldurulmalı olan boşluqların olduğunu bildirib və prosesdə irəliləyişin tamamilə HƏMAS-ın mövqeyindən asılı olduğunu müdafiə ediblər.
