İsrail Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutu Suveyda hesabatını dərc edib
İsrail Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutu, Sveydadakı druz böhranı ilə bağlı hesabat dərc edərək, İsrailin “mənəvi öhdəlik” və strateji risklər arasında dilemma ilə üzləşdiyini bildirib. Araşdırmada qeyd olunub ki, İsrailin hərbi müdaxiləsi druzları “İsrailin işbirlikçiləri” kimi qələmə vermək riski daşıyır.
İsrail Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutu (INSS) Suriyanın druzların çoxluq təşkil etdiyi Sveyda əyalətindəki son böhran və İsrailin hərbi müdaxiləsi ilə bağlı geniş hesabat dərc edib .
Hesabatda İsrailin druzları qorumaq bəhanəsi ilə Heyət Təhrir əş-Şam (HTŞ) rejiminin hədəflərinə və Müdafiə Nazirliyinin qərargahına hücumlarının ölkəni mürəkkəb strateji dilemma qarşısında qoyduğu bildirilib.
Araşdırmada vurğulanıb ki, bir tərəfdən İsrailin müdaxiləsi “mənəvi öhdəlik” kimi qəbul edilsə də, digər tərəfdən Suriyadakı druzları “İsrail agenti” kimi qələmə vermək və onların daxili mövqelərini zəiflətmək riskini daşıyır.
‘Mənəvi öhdəlik, yoxsa strateji risk?’
Məlumata görə, İsrailin müdaxiləsi İsraildəki druzların Sveydada “qardaşlarının” qətliamına dair xəbərlərə görə hökumətə təzyiq göstərməsi olub.
Baş nazir Benyamin Netanyahunun druzları “qardaşlarımız” adlandırdığı və silahsızlaşdırılmış bölgədə qırğına icazə verilməyəcəyini bildirdiyi xatırladıldı.
Mənəvi səbəblərlə yanaşı, Dəməşqdə yeni rejimin bəzi üzvlərinin keçmiş cihadçı təşkilatların üzvləri olmasının İsraildə narahatlıq yaratdığı və druzların İsrail sərhədinə yaxın bölgədə düşmən ünsürlərə qarşı tampon rolunu oynaya biləcəyi qeyd edilib.
Bununla belə, İsrailin Dəməşqə hərtərəfli hücumlarının ciddi risklər yaratdığı qeyd edilib.
Hesabatda bu müdaxilənin Suriyadakı druzların “beşinci kolon” kimi görünməsinə və İsrailin himayəsindən həddən artıq asılı vəziyyətə düşərək legitimliklərini itirməsinə səbəb ola biləcəyindən narahatlıq ifadə olunub.
Suriyadakı druzların vahid bütöv olmadığı və onların arasında münaqişəni qızışdıran Hikmət əl-Həcərinin rəhbərlik etdiyi hərəkat kimi “radikal ünsürlərin” olduğu iddia edilib.
Bəzi druz liderlərinin “düşmən himayədarı” kimi görünməkdən qorxduqları üçün İsrailə açıq müraciət etməkdə tərəddüd etdikləri də bildirilir.
İsrailin hücumları: güc nümayişi, yoxsa avtoqol?
Araşdırmada İsrailin hücumlarının ölkənin mütləq hava üstünlüyünü bir daha sübut edən güc nümayişi olduğu və Əbu Məhəmməd əl-Colani rejiminə onun maraqlarının təhdid ediləcəyi təqdirdə qisas almağa hazır olduğu mesajı olduğu bildirilib.
Lakin HTŞ qüvvələri Suveydadan geri çəkildikdən sonra İsrail ABŞ-ın təzyiqi altında mövqeyini yumşaldaraq, rejim qüvvələrinin bölgəyə girişini məhdudlaşdırıb.
Bu geri addım İsrailin Dəməşqdə güclü rejimi dəstəkləməkdə risklər barədə hələ də əmin olmadığını göstərmək kimi şərh edilib.
Hesabatda İsrailin müdaxiləsinin regional və beynəlxalq tənqidlərə səbəb olduğu da vurğulanıb.
Bildirilib ki, Colani İsraili ölkəsinin sabitliyini pozmaqda ittiham edib, Türkiyə, İordaniya, Səudiyyə Ərəbistanı və Qətər də Suriyanın daxili işlərinə xarici müdaxiləni pisləyib.
Xatırladaq ki, ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü bəyan edib ki, Vaşinqton İsrailin hərəkətini “dəstəkləmir”, Rusiya və digər ölkələr BMT Təhlükəsizlik Şurasını Suriyanın suverenliyinə hörmət etməyə çağırıb.
Danışıqların dağılması və ya masaya qayıtması?
Hesabatda qeyd olunub ki, hazırkı böhran sionist rejim və HTŞ üçün iki mümkün ssenari təqdim edir. Birinci ssenaridə mövcud şok və qarşılıqlı inamsızlıq iki ölkə arasında dialoq kanallarını uzun müddətə dondura bilər və tərəfləri yenidən tanış düşmənçilik dövrünə qaytara bilər.
Digər ssenariyə görə, bu böhran xüsusilə ABŞ-ın dəstəyi ilə sülh prosesini yenidən yoluna qoymaq üçün bir fürsət ola bilər.
Hesabatda qeyd olunub ki, ABŞ iki suveren dövlət arasında sabit razılaşma əldə etmək üçün “fürsət” gördüyünü bəyan edib. Hesabatda deyilirdi ki, “İsrail bu dəfə daha güclü mövqedə danışıqlar masası arxasına keçə və Suriyanın cənubundakı hərbisizləşdirilmiş zonanı qorumaq və druz azlığını qorumaq kimi şərtlərini yenidən müəyyən edə bilər”.
İnstitutun “Ehtiyatlılıq siyasəti” məsləhəti
Tədqiqat İsrailə Suriyanın daxili böhranına müdaxilə kimi qəbul edilə biləcək hərbi eskalasiyanın qarşısını alan ehtiyatlı siyasət yürütməyi tövsiyə etməklə yekunlaşıb.
Vaşinqtonla sıx koordinasiyanın kritik olduğu və beynəlxalq yardımın Colani rejiminin azlıqlara qarşı davranışı ilə əlaqələndirilməsinin vacibliyi bildirilib.
Həmçinin İsrailin ABŞ və İordaniya kimi aktyorlarla birlikdə druz rəhbərliyi ilə HTŞ rejimi arasında razılığa gəlmək üçün vasitəçilik səylərini dəstəkləməsi təklif edilib.
Həmçinin xəbərdarlıq edilib ki, sərhədi keçən israilli druz gəncləri İsrail ordusunu birbaşa münaqişəyə cəlb edə bilər.
