İsrail ordusunda intihar böhranı dərinləşir

İsrail mediası son vaxtlar intihar hadisələrinin sürətlə artdığını vurğulayaraq, gələcək nəsil əsgərlər arasında daha əhatəli bir ruhi sağlamlıq böhranının üfüqdə olduğunu bildirib.

“Times of Israel” qəzetinin yazdığına görə , iyul ayında İsrail ordusunda baş verən silsilə intiharlar əsgərlərin psixi sağlamlığında dərin böhran və ordu rəhbərliyində şəffaflığın olmaması ilə gündəmə gəlib.

Hesabatda iyulun ilk iki həftəsində dörd İsrail əsgərinin intihar etdiyi və ya intihara cəhd etdiyi bildirildi və ictimaiyyətin diqqətini çəkən ilk belə hadisə iyulun 5-də intihar edən ehtiyatda olan əsgər Daniel Edri ilə oldu.

Edrinin Qəzza və Livandakı qarşıdurmalarda aldığı travmalardan sonra ağır posttravmatik stress pozğunluğundan əziyyət çəkdiyi və intihar etməzdən əvvəl ətrafdakılara həyatına son qoymağı düşündüyünü açıq şəkildə söylədiyi bildirilib.

Anası Siqal Edri Ynet-ə bildirib ki, oğlu “yanan cəsədlərin iyini xatırlayır” və “döyüş meydanına qayıtmış kimi oyanır”.

Məlumatda bildirilirdi ki, Edrinin ardınca iyulun 9-da cənubdakı hərbi hissədə, iyulun 14-də isə şimaldakı digər birlikdə daha iki əsgər “şübhəli” şəraitdə həlak olub. İyulun 15-də norveçli paraşütçü Den Phillipson intihara cəhd etdikdən sonra ağır yaralanıb və xəstəxanada ölüb.

Klinik sosial işçi və İsrail ordusunda intiharlar üzrə aparıcı mütəxəssis olan doktor Leah Şelef “The Times of Israel”ə deyib ki, ordu əvvəllər də intiharların sayının artması ilə üzləşib.

“İntiharların yoluxucu təsiri var” deyən Şelef, “Keçmişdə üç əsgərin ard-arda intihar etdiyi aylar olub” dedi.

Bu yaxınlarda baş verən intihar hadisələri İsrail Parlamentinin Xarici Əlaqələr və Təhlükəsizlik Komitəsinin doqquz üzvünü təcili iclas tələb edən rəsmi məktubla müraciət etməsinə səbəb oldu. Məktubda xəbərdarlıq edilib ki, İsrail ordusunun hazırkı yanaşması xalqın etimadını sarsıda bilər və ehtiyac anında müdafiəsiz əsgərləri tərk edə bilər.

Ötən çərşənbə axşamı Ordu Radiosunun müxbiri Doron Kadoş tərəfindən X platformasında paylaşılan məktub komitənin sədri, Likud millət vəkili Yuli Edelşteynə ünvanlanıb və Leyboristlər Partiyasından olan deputat Merav Michaeli tərəfindən təşəbbüs edilib. Məktub İsrail ordusunun intihar məlumatlarını açıqlamaqdan israrlı imtina etməsinə cavab olaraq hazırlanıb.

Kadoş yazısında son aylarda İsrail ordusundan dəfələrlə bu məlumatlarla bağlı məlumat tələb etdiyini, hətta eyni gündə yenidən müraciət etdiyini, lakin hər dəfə rədd edildiyini bildirib.

“Məlumatların açıqlanmasından imtinanın özü narahatedicidir və ictimaiyyətin İsrail ordusuna inamını sarsıdır”, – məktubda davam etdirilir. “İsrail ordusunun əsgərlərinin hər zamankindən daha şiddətli psixoloji təzyiq altında olduğu bir mühitdə, tam mənzərəni təqdim etmək və dəstəyə ehtiyacı olan əsgərlərin həyatını itirməsinin qarşısını almaq üçün hər addımın atılmasını təmin etmək həyati əhəmiyyət kəsb edir”.

İsrail ordusunda intihar məlumatlarının açıq şəkildə paylaşılmaması mübahisələrə səbəb olsa da, doktor Leah Shelef məlumatların ildə bir dəfə açıqlandığını və bunun “normal” bir təcrübə olduğunu söylədi.

Son məlumat yanvarın əvvəlində açıqlanıb və müharibənin başlanmasından bəri şübhəli intiharların sayının ” artmasını ” aşkar edib .

Hesabatda, 2025-ci ilin yanvar ayında dərc edilən rəsmi məlumatlara görə, 7 oktyabr 2023-cü ildə başlayan müharibədən sonrakı 15 ayda 28 əsgərin intihar etdiyi, müharibədən əvvəlki il 2023-cü ildə isə 10 intihar hadisəsinin qeydə alındığı; və iki il ərzində cəmi “38” əsgərin öz canını aldığını.

Bu rəqəmin 2022-ci ildə 14, 2021-ci ildə isə 11 şübhəli intihar hadisəsi ilə müqayisədə “əhəmiyyətli artım” olduğu bildirilib.

Şelef bildirdi ki, müharibə təkcə itkilərin sayını deyil, həm də orduya çağırılan ehtiyatda olanların sayını xeyli artırıb , ona görə də ümumi sayı şərh edərkən ehtiyatlı olmaq lazımdır.

“Bu müharibə çox çətin idi və çox uzun müddət davam etdi” deyən Şelef, uzun sürən münaqişənin əsgərlər üzərində “daimi psixoloji təzyiq” yaratdığını əlavə etdi.

Shelef vurğuladı ki, əvvəlki qısamüddətli əməliyyatlardan fərqli olaraq, bu müharibə əsgərləri daimi travmalara, təkrarlanan tapşırıqlara və bərpa üçün kifayət qədər vaxta məruz qoymadı. O əlavə edib ki, xüsusilə ehtiyatda olan hərbçilər hərbi vəzifələri ilə yanaşı, “şəxsi və maddi sıxıntılar” da keçiriblər.

Məlumata görə, İsrail ordusu müharibə başlayandan bəri psixi sağlamlıq infrastrukturunu genişləndirib. Bildirilir ki, o, Qəzza da daxil olmaqla aktiv və ehtiyat bölmələrdə “mindən çox” psixi sağlamlıq işçisini yerləşdirib. Hər bir briqadada psixoloji dəstək zabiti fəaliyyət göstərir, əsgərlər üçün 24/7 qaynar xətt yaradılıb.

İsrail Müdafiə Nazirliyinin də müharibədən sonra psixi sağlamlıqla bağlı dəstək proqramlarını genişləndirdiyi, əsgərlərə bürokratik proseslərdən keçməzdən əvvəl “əvvəlcə reabilitasiya” prinsipinə əsaslanan bir sistemlə dəstəyə çıxışı təmin etməyi hədəflədiyi bildirilir.

Mart ayında yayılan bəyanatda bildirilirdi ki, Müdafiə Nazirliyinin Reabilitasiya Bölməsi müharibə başlayandan bəri təxminən “16 min” əsgərə qulluq edib.

Hesabatda psixi sağlamlıq problemləri ilə üzləşən təhlükəsizlik işçilərinə dəstək verən vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının oynadığı mühüm rol da vurğulanıb. QHT MOSHE-nin qısamüddətli, icma əsaslı müdaxilələr vasitəsilə intihar nisbətlərini azaltmağı hədəflədiyi bildirilir.

Daniel Edri vəziyyətində olduğu kimi, bəzi əsgərlərin yardım istəməsinə baxmayaraq sistemdən kifayət qədər tez dəstək ala bilmədiklərinə dair məlumatlar da ortaya çıxdı.

“Times of Israel” qəzetinin yazdığına görə, son vaxtlar intiharların sayının artması diqqəti aktiv xidmətdə olan əsgərlərin psixi sağlamlığına yönəldib və ekspertlər “gələcək nəsil əsgərlər arasında daha geniş psixi sağlamlıq böhranının baş verə biləcəyi” barədə xəbərdarlıq ediblər.

Riskli gəncləri dəstəkləyən ELEM təşkilatı müharibədən sonra emosional dəstək üçün müraciətlərin “47%” artdığını, təxminən “5000” gəncin rəqəmsal platformalar vasitəsilə yardım aldığını bildirdi.

Mütəxəssislər bu gənclərin çoxunun tezliklə İsrail ordusunda xidmət edəcəyini və travmanın öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkən şəxslərin gələcəkdə “daha böyük” risk altında ola biləcəyini bildiriblər.