Knesset Qərb Sahilinin de-fakto ilhaqını həyata keçirir
Knesset İordan çayının qərb sahili və İordaniya vadisində inzibati, məhkəmə və hüquqi suverenliyin genişləndirilməsi təklifini təsdiqləyib.
Çərşənbə günü uzun müzakirələrdən sonra Knesset “İordan çayının qərb sahilində və İordaniya vadisində İsrail suverenliyinin həyata keçirilməsini” dəstəkləyən deklarativ qətnamə qəbul edib, The Jerusalem Post xəbər verir.
Səsvermə 13-ə qarşı 71 səs çoxluğu ilə keçib. Müxalifətdə olan “İsrail Evimiz” partiyasından altı deputat və Birləşmiş Tövrat Yəhudiliyindən dörd deputat lehinə səs verib. Birləşmiş Tövrat Yəhudiliyi iyulun 14-də koalisiya və hökuməti tərk etdi. Müxalifət partiyaları Bir Gələcək və Mavi və Ağ səsvermədə bitərəf qaldı, Demokratlar, Birləşmiş Ərəb Siyahısı, Ərəb Yenilənmə Hərəkatı və İsrail Kommunist Partiyası qərarın əleyhinə səs verdi.
“The Jerusalem Post” qəzetinin yazdığına görə, qərar Knessetin gündəmində olan, lakin heç bir əməliyyat və ya hüquqi nəticəsi olmayan “müzakirə” kimi qiymətləndirilib.
Qətnamənin İsrail Knesset Torpaqları qrupunun liderləri Simça Rotman (Dini Sionizm), Dan İllouz (Likud) və Limor Son Har-Melech (Yəhudi Gücü) tərəfindən təklif edildiyi bildirilir. Mətndə vurğulanırdı ki, İsrail Dövləti “yəhudi xalqının vətəni olan bütün İsrail torpağına təbii, tarixi və qanuni hüquqa malikdir”.
Knesset İsrail hökumətindən yəhudi məskənlərinin yerləşdiyi İordan çayının qərb sahilində və İordaniya vadisində hüquqi, məhkəmə və inzibati səlahiyyətləri “sürətlə” genişləndirməyi tələb edib. İddia edirdi ki, bu addım “İsrailin təhlükəsizliyini gücləndirəcək və yəhudi xalqının öz vətənlərində sülh və təhlükəsizlik hüququnu qoruyacaq”. Qətnamədə həmçinin “dünyadakı dostları yəhudi xalqının bu torpaqlara olan qanuni hüququnu dəstəkləməyə” çağırılıb.
Qətnamənin preambulasında “İordan çayının qərb sahili və İordaniya vadisinin yəhudi xalqının tarixi, mədəni və mənəvi vətəninin ayrılmaz hissəsi olduğu” və “bu torpaqlarda patriarxlar və peyğəmbərlərin yaşayıb fəaliyyət göstərdiyi” vurğulanırdı. O, həmçinin Hebron, Nablus, Şilo (İordan çayının qərb sahilinin şimalında İsrail yaşayış məntəqəsi) və Beyt El (İordan çayının qərb sahilindəki İsrail yaşayış məntəqəsi) kimi şəhərlərin “təkcə tarixi deyil, həm də canlı simvollar” olduğunu iddia edib.
Ön söz iddia edirdi ki, “suverenlik sionizmin tərkib hissəsidir və yəhudi xalqının öz vətənlərinə qayıtmasına dair milli baxışdır”; 2023-cü il oktyabrın 7-də Əl-Əqsa Tufanı əməliyyatı “Fələstin dövlətinin qurulmasının İsrail və region üçün ekzistensial təhlükə olduğunu nümayiş etdirdi”.
“The Jerusalem Post”un yazdığına görə, 2024-cü il iyulun 18-də Knesset İordan çayının qərbində Fələstin dövlətinin yaradılmasına qarşı olduğunu bəyan edərək, bunun “İsrail və onun vətəndaşları üçün təhlükə, münaqişənin davam etməsi və regional qeyri-sabitlik yaradacağını” və bununla da Fələstin dövlətini gündəmdən çıxaracağını bəyan edib.
Qətnaməni təqdim edən Rothman bildirib ki, keçən il Knesset İsrail və Aralıq dənizi arasındakı torpaqda Fələstin dövlətinin yaradılmasını “birmənalı şəkildə” rədd edib. Onun sözlərinə görə, Oslo razılaşmaları və digər diplomatik təşəbbüslər “İsrailə qarşı planları hədəfə alaraq beynəlxalq ictimaiyyəti və İsraili çaşdırmağa çalışır”. Rothman bildirib ki, “Knesset bu ideyanı milli və qlobal gündəmdən aydın və qətiyyətlə çıxarıb”.
Rothman qeyd edib ki, qətnamə sadəcə deklarativ xarakter daşısa da, “İsrail ilə qırılmaz əlaqələri və sionizm baxışını əks etdirən və hökuməti tez hərəkət etməyə çağıran əhəmiyyətli məna daşıyır”.
Knessetin ilk dəfə İordan çayının qərb sahili üzərində suverenliyin həyata keçirilməsini rəsmi olaraq dəstəklədiyini söyləyən Dan İllouz, bu torpaqların “ata-baba yurdunun ürəyi” olduğunu iddia etdi.
Müxalifət lideri Yair Lapid bildirib ki, səsvermə heç bir hüquqi mənası olmayan prosedur addımdır və Baş nazir Netanyahunun müharibə şəraitində Xarici Əlaqələr və Müdafiə Komitəsinin rəhbərini vəzifəsindən azad etməsi əsl gündəmi gizlətmək cəhdidir.
1967-ci il Altı Günlük Müharibədə İsrail tərəfindən işğal edilmiş Fələstin ərazilərinin hüquqi statusu beynəlxalq hüquq və İsrailin daxili qanunvericiliyi arasında ciddi ziddiyyətlər yaradır. İsrail qanunlarına görə, İordaniyadan ələ keçirilən Şərqi Qüds istisna olmaqla, İordan çayının qərb sahili və İordaniya vadisi əraziləri “müvəqqəti olaraq işğal edilmiş ərazi” kimi təyin olunur. Bu ərazilərin faktiki inzibatçısı İsrail ordusunun Mərkəzi Komandanlığıdır.
1990-cı illərin Oslo razılaşmaları İordan çayının qərb sahilini üç inzibati əraziyə böldü: A Bölgəsi (18%) tam Fələstin Muxtariyyətinin nəzarəti altında, B Bölgəsi (22%) Fələstin mülki administrasiyası və İsrail təhlükəsizlik nəzarəti altında və C bölgəsi (60%) İsrailin tam nəzarəti altında. İordan çayının qərb sahilindəki təxminən 500.000 israilli məskunlaşmanın 80%-dən çoxu İsrailin suverenliyi altında olan C bölgəsində yaşayır.
İsrail hökuməti iddia edir ki, qəsəbələr “dövlət ərazisində” könüllü məskunlaşma yolu ilə salınıb və ərazinin “beynəlxalq səviyyədə tanınmış suverenliyi yoxdur”. Bunun əksinə olaraq Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi 2024-cü il tarixli rəyində İsrailin İordan çayının qərb sahilində mövcudluğunun “artıq müvəqqəti olmadığını” vurğulamış və məskunlaşmaları Dördüncü Cenevrə Konvensiyasının 49-cu maddəsinin (əhalinin işğal olunmuş ərazilərə köçürülməsinin qadağan edilməsi) pozulması kimi xarakterizə etmişdir.
