Trampın deportasiya planı İsrail qəzetində necə şərh olundu?

İsrailin mərkəzçi qəzetlərindən olan “Jerusalem Post”un ekspert analitikləri ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzzanı yenidən quracaq və təhlükəsizliyi təmin edəcəyi iddiası ilə işğal etmək və ələ keçirmək kimi radikal təklifini dəyərləndiriblər.

Yerusalem Post qəzetinin Yaxın Şərq üzrə baş müxbiri Seth J. Frantzman, ABŞ Prezidenti Donald Trampın Qəzza məsələsinə dair yeni və qeyri-ənənəvi strategiyasını “radikal yanaşma” olaraq xarakterizə etdi və qeyd etdi ki, Tramp “işləməyən köhnə həll yolları ilə məşğul olmaqdansa, uzunmüddətli perspektivdə Qəzzalıları köçürməyi və Qəzzanı yenidən qurmağı təklif edir” .

Trampın təklifinin, xüsusilə Misir və İordaniyanın regional müqaviməti ilə üzləşəcəyini proqnozlaşdıran Frantsman, “ Misir və İordaniya yüz minlərlə Qəzzalı qəbul etmək istəmədiyi üçün bu təklifin bölgədə reaksiyası mütləq olacaq . “ABŞ-ın iki müttəfiqi, Qətər və Türkiyə də HƏMAS-ı dəstəkləyir və onun Qəzzadakı daşınmaz əmlakını itirməsini istəməzdilər.

Frantzman İsrailin uzunmüddətli siyasətini nəzərə alaraq, planı dəstəkləmək istəyini sual altına alır və rejimin “bu planı tam qəbul edib-etməyəcəyinin aydın olmadığını və son on il yarım ərzindəki siyasətinin Qəzzada HƏMAS idarəçiliyini qəbul etmək olduğunu” qeyd edir və İsrail rejiminin “HƏMAS-ı məhv etmək strategiyasının olmaması “nı tənqid edir:

”Hətta 15 aylıq müharibə zamanı hökumət HƏMAS-ın Qəzzadan çıxarılması planını irəli sürməyib.”

Bu məqamda israilli analitik Trampın təklifini metafora ilə izah edir:

“İlanları qorxutmaq üçün otları döyün” Trampın niyyəti onun dediyi kimi olmaya bilər; O, ehtimal edir ki, 1,7 milyon Qəzzalı Qəzzanı tərk etmək istəməyəcək. Tramp otları döyür və deyir ki, hər şey indi bitəcək. Qəzzalılar getsə, HƏMAS onlardan canlı qalxan kimi istifadə edə bilməz. Bu, BMT-nin işinin böyük hissəsini təhlükə altına salacaq, çünki BMT Qəzzadakı iztirablardan qazanc əldə edir. “Otu döymək” anlayışı indi Həmas ilanlarını və Qəzzanın dağıdılmasından faydalanan bütün ölkələri, QHT-ləri və təşkilatları səfərbər edəcək ”.

Trampın “son məqsədinin Qəzzada sülhün əldə edilməsinə daha çox ölkəni cəlb etmək olduğunu” iddia edən analitik “İsrailin HƏMAS-ı daha da güclənməsinə səbəb olan düzgün qiymətləndirməməsini” tənqid edir və Trampın yanaşmasının “HƏMAS-ın imkanlarını məhv edəcəyinə və Qəzzada münaqişənin yenidən baş verməyəcəyi bir mühit yaradacağına ” inanır.

Geosiyasi zəlzələ yoxsa diplomatik oyun dəyişdirici?

Jerusalem Post- un xəbər redaktoru Aleks Uinston iddia edir ki, Trampın bəyanatı realist plan deyil, ərəb ölkələrinə Qəzza böhranının həllində daha fəal rol almağa təzyiq etmək üçün danışıqlar taktikasıdır .

Geniş yayılmış müxalifət və logistik çağırışlar da daxil olmaqla, belə bir addımın qeyri-praktikliyini və potensial nəticələrini vurğulayan Uinston, həmçinin ABŞ-ın hərbi müdaxilələrinin tarixi kontekstini və Qəzzanı ABŞ-ın ələ keçirməsini mümkünsüz edən hazırkı siyasi mühiti vurğulayır.

Uinston bildirib ki, Qəzzanı necə bərpa etmək, onu kimin idarə edəcəyi və məcburi köçkün fələstinlilərin hara gedə biləcəyi ilə bağlı müzakirələr “birdən-birə qeyri-müəyyən, açıq ucsuz müzakirələrdən real risklərlə bağlı müzakirələrə çevrilib”.

“Amerika xalqının yeni Yaxın Şərq bataqlığına iştahı yoxdur” dedi Uinston. İraq və Əfqanıstandakı iyirmi illik təcrübə Pentaqonun yuxarı eşelonlarına ərəb dövlətlərinin fələstinlilərin öz torpaqlarına kütləvi köçünü heç vaxt qəbul etməyəcəklərini öyrətməli idi. “Aydın olmaq üçün: ABŞ-ın Qəzzanı ələ keçirmə şansı sıfıra yaxındır” deyə o yazıb.

1987-ci ildə “ The Art of Deal” kitabını da yazan Donald Tramp öz təklifinin praktiki olmadığını bilir və sadəcə olaraq danışıqlarda açılışı təklif edir.

Uinston deyib ki , Trampın daşınmaz əmlak və siyasətdəki keçmişi onun məqsədinin Qəzzanı işğal etmək deyil, indiyədək ayaqlarını sürükləyən qonşu ərəb ölkələrinə böhranın həllində daha fəal rol alması üçün təzyiq etmək olduğunu göstərə bilər . Trampın fərziyyəsinə görə, belə bir radikal təklifin şoku Misir, İordaniya və Körfəz ölkələrini indiyə qədər atmaqdan imtina etdikləri addımları atmağa vadar edəcək və bu, ABŞ prezidentinin məqsədinin qonşu ərəb ölkələrini hərəkətə keçirmək ola biləcəyini ehtimal edir.

Deportasiya və işğal, yoxsa “paradiqmaları pozmaq cəhdi”?

“Jerusalem Post” qəzetinin 6 fevral 2025-ci il tarixli redaksiya məqaləsində Trampın Qəzzanı ABŞ-ın nəzarəti altına almaq təklifinə və onun fəsadlarına toxunaraq, mövcud həll yolları uğursuzluğa düçar olduqdan sonra təklifi radikal təşəbbüs kimi qiymətləndirib .

“Jerusalem Post” qəzetinin yazdığına görə, Trampın təklifi bütün dünyada istehza və tənqidlərə səbəb olub, lakin bu, həm də perspektivli təşəbbüs kimi qiymətləndirilib .

Trampın hər kəsi düşündürən sualı “Sabahı gün nə olacaq? “Qəzzəyə nəzarəti kim ələ keçirəcək?” sualını cavablandıran “Jerusalem Post” qəzeti , Trampın ABŞ-ın Qəzzanı nəzarətə götürəcəyi ilə bağlı açıqlamasının böyük şoka səbəb olduğunu yazıb:

Tramp: “ Biz [Qəzzəyə] nəzarəti ələ keçirəcəyik . Amerika Birləşmiş Ştatları. ABŞ Qəzza sektorunu ələ keçirəcək və biz buna nail olacağıq. “Biz ona sahib olacağıq və bütün təhlükəli partlamamış bombaları və digər silahları ərazidən çıxarmaq, ərazini hamarlamaq və dağılmış binalardan xilas olmaq üçün məsuliyyət daşıyacağıq” dedi.

Lakin ərəb dünyası Trampın ideyasını rədd etdi. İsrail mediası da bu ideyaya gülən, bunun niyə baş tutmayacağını izah edən və bunun sadəcə söhbət və Netanyahunu prezidentin istədiyini etməyə məcbur etmək üçün bir hiylə olub-olmaması ilə maraqlanan şərhçilərlə dolu idi.

“The Jerusalem Post” yazıb ki, “bu, qələbədir” və vurğulayır:

“Dünyanın ən güclü lideri ayağa qalxdı və ABŞ siyasətini İsrailin maraqları ilə uyğunlaşdırdı . İsraillilər və Yəhudilər, bu kiçik bir şey deyil . Bunu qeyd edin – onu darıxdırmayın.”

Trampın “radikal yanaşması” Qəzzaya nəzarəti ələ keçirməklə yanaşı, başqa qərarlar və rəftarları da əhatə edir.

Tramp İsrailin Fələstin dövləti ideyasına sadiqliyini bəyan etmədən öz suverenliyini genişləndirib-genişlətməyəcəyini müəyyən edəcək, çünki o, bu ideyaya sadiqlik vəd etməyib və administrasiyasının bir ay ərzində İsrailin Yəhudeya və Samariya üzərində suverenliyini genişləndirib- genişlətməyəcəyinə qərar verəcəyini bildirib. O , İsrail-Səudiyyə normallaşması razılaşmasına vasitəçilik etmək niyyətini bir daha təsdiqləyib . İrana “maksimum təzyiq”in bərpası haqqında sərəncam imzaladıqdan sonra o, Tehranın heç vaxt nüvə silahına sahib olmayacağını açıqlayıb.

Jerusalem Post redaksiyası bu sözlərlə yekunlaşıb :

“Qəzza hazırda cəhənnəm dəliyidir. Açığı, bombardman başlamazdan əvvəl belə idi. Biz insanlara təhlükəsiz və təhlükəsiz gözəl cəmiyyətdə yaşamaq şansı verəcəyik. Qəzzalıların başqa yerə köçürülməsi ideyası qeyri-ənənəvidirmi? Əlbəttə ki. ABŞ-ın Qəzza zolağına nəzarəti ələ keçirməsi ideyası inqilabi xarakter daşıyırmı? Bu mütləqdir. Qəzzaya Yaxın Şərq Rivierası kimi baxış bir az çox çəhrayıdır? Şübhəsiz. Amma başqa heç nə işə yaramadı. “Bu, ən azı, hər şeyi silkələmək və dəfələrlə uğursuz olan paradiqmaları pozmaq cəhdidir .”