WSJ: İsrail iqtisadiyyatı ‘ciddi təhlükədə
İsrailin şimalında Şeli Lotanın bir illik qida texnologiyası startapı keçən oktyabr ayında Hizbullahın sərhədi keçərək raket hücumlarına başlaması ilə böhrana düşdü.
Onun beş əməkdaşından ikisi hərbi xidmətə çağırılanda, qalan heyət komanda üzvünün valideynlərinin zirzəmisinə köçdü. İnvestisiyalar azaldıqca Lotanın biznesi sağ qalmaq üçün mübarizə aparmağa başladı.
Oktyabrın 7-də Əl-Əqsa daşqını əməliyyatından bir ilə yaxın vaxt keçməsinə baxmayaraq, Qəzzada müharibə hələ də davam edir və mümkün Livan əməliyyatı gündəmdədir. Bu dövrdə Lotanın hökumətin müharibəni idarə etməsindən və onun iqtisadi nəticələrindən məyusluğu artır.
İsrailin kredit reytinqi aşağı salındı və Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) kəskin azalma oldu. Minlərlə müəssisə bağlanıb və getdikcə daha çox şirkət xaricə köçür. İsrailli ehtiyatda olan əsgərlər karyeralarını dayandırmalı və ya hərbi vəzifə ilə balanslaşdırmalı idilər.
İsrailin güclü yüksək texnologiya sektoru möhkəmlik nümayiş etdirsə də, oktyabrın 7-dən sonra iş icazələri ləğv edilən fələstinli işçilərdən çox asılı olan tikinti və kənd təsərrüfatı kimi sektorlar ciddi şəkildə təsirləndi.
Turizm 75 faizdən çox azalıb və Qüdsün Köhnə şəhərində bir çox mağaza bağlanıb.
Bundan əlavə, müharibə xərcləri ən azı iki dəfə artıb və İsrail Bankı müharibənin 2025-ci ilə qədər 67 milyard dollara başa gələcəyi barədə xəbərdarlıq edib. Bu təxmin Livandakı son gərginlikdən və əlavə ehtiyat briqadaların səfərbər edilməsindən əvvəl edilib.
İqtisadçı Den Ben-David Amerikanın “Wall Street Journal” qəzetinə deyib ki , “Hökumət tədbir görməsə, iqtisadiyyat ciddi təhlükə altındadır. Hazırda onlar yalnız müharibəyə fokuslanıblar və heç bir sonu görünmür”.
Üç övladını və həyat yoldaşını beş ay orduda xidmət edərkən böyütməklə yanaşı biznesini idarə etməyə çalışan Lotan ehtiyatlı vençur kapitalı firmalarından maliyyə almaqda çətinlik çəkir. O, Livan sərhədi yaxınlığındakı keçmiş qərargahından avadanlıqların daşınması xərcləri ilə məşğul olmağa davam edir, eyni zamanda artan yaşayış xərclərinin öhdəsindən gəlməyə çalışır.
Baş nazir Benyamin Netanyahunun məhkəmə islahatları kütləvi etirazlara səbəb olan oktyabrın 7-dən əvvəl də beynəlxalq müştərilər İsraillə bağlı narahatlıqlarını dilə gətirməyə başlamışdılar.
KMS Lighthouse proqram təminatı şirkətinin baş direktoru Sagi Eliyahu qəzetə bildirib ki, müştərilər oktyabrın 7-də əvvəlcə rəğbət göstərsələr də, tez bir zamanda təcili yardım planları haqqında soruşmağa başladılar.
Buna cavab olaraq şirkət İsraildən kənarda işə götürməyi sürətləndirdi, keçən il Portuqaliya və Serbiyada 30 işçi əlavə etdi.
Bundan əlavə, iqtisadçı Dani Bahar bu müharibəni “bütün müharibələrin anası” kimi təsvir edərək, onun fövqəladə xərclərini və hökumətin sosial proqramları azaltmaq istəmədiyini qeyd edib.
