Yeni sənədlər İsrailin nüvə proqramında saxtakarlığı üzə çıxarır

Yeni nəşr olunan araşdırmalara görə, keçmiş ABŞ prezidenti Con Kennedinin təzyiqlərinə baxmayaraq, İsrail diplomatik manevrlər və aldatma yolu ilə gizli şəkildə nüvə silahı proqramını inkişaf etdirib. Kennedi dövründə başlayan təftiş tələbləri Riçard Nikson və Baş nazir Qolda Meir arasında gizli razılaşma ilə nəticələndi və İsrailin bu günə qədər davam edən “nüvə qeyri-müəyyənliyi” siyasətinin əsasını qoydu.

ABŞ Milli Təhlükəsizlik Arxivi tərəfindən məxfilikdən çıxarılan sənədlər sionist rejimin hətta ən yaxın müttəfiqi Vaşinqtonu öz nüvə silahı proqramını inkişaf etdirmək üçün sistematik şəkildə necə çaşdırdığını və nəticədə gizli razılaşma yolu ilə öz nəzarətindən tamamilə yayındığını ortaya qoyub.

İttihad Araşdırma və İnkişaf Mərkəzinin dərc etdiyi araşdırmaya görə, keçmiş ABŞ prezidenti Con Kennedinin nüvə silahının yayılmasının qarşısını almaq səyləri İsrailin diplomatik manevrləri qarşısında uğursuzluğa düçar oldu, onun varisi Riçard Nikson isə “müəyyənlik” siyasəti ilə İsrailin nüvə statusunu qorudu.

Kennedinin təzyiqləri və İsrailin diplomatik manevrləri

Kennedi administrasiyası hesab edirdi ki, İsrailin Dimona nüvə obyektindəki fəaliyyəti nüvə silahının yayılması üçün əhəmiyyətli risk yaradır.

Bu narahatlıqla prezident Kennedi İsrailin baş naziri David Ben-Qurion hökumətinə hərbi nüvə proqramını inkişaf etdirməməsi üçün güclü təzyiq göstərdi.

Kennedi ABŞ-İsrail münasibətlərinin normallaşması üçün Dimona obyektinin müntəzəm yoxlanılmasını şərt kimi qoydu.

Kennedi və Ben-Qurion arasında 1961-ci ilin mayında Nyu-Yorkda keçirilən kritik görüşdə əsas gündəm məsələsi İsrailin nüvə proqramı idi.

İclas protokollarına əsasən, Ben-Qurion layihənin “dinc” olduğunu və “iqtisadi inkişafa” yönəldiyini vurğulayıb. Bununla belə, ABŞ dövlət katibinin köməkçisi Philips Talbot inanırdı ki, Ben-Qurion plutoniumun emalı üçün “pilot zavod” haqqında danışdığını eşitdi və “hazırda biz silah istehsal etmək qabiliyyətini inkişaf etdirmək niyyətində deyilik”.

Bu bəyanat Dimonanın hərbi potensiala malik olmasının üstüörtülü etirafı kimi başa düşülürdü.

Amerika kəşfiyyatının şübhələri

Təzyiq altında İsrail 1961-ci ildə ABŞ Atom Enerjisi Komissiyasından bir qrupun obyektə baş çəkməsinə icazə verdi.

Lakin bu səfərlər İsrail tərəfindən diqqətlə planlaşdırılan “təşkil edilmiş turlar” idi. Amerikalı alimlər 1962-ci ildə 45 dəqiqəlik qısa səyahət zamanı bütün obyekti görə bilmədilər.

Kennedi heç vaxt Ben-Qurionun vədlərinə tam əmin deyildi və ABŞ kəşfiyyat agentlikləri də İsrailin rəvayətini “strateji aldatma” kimi rədd etdilər.

Həqiqətən, 1960-cı ilin dekabrında hazırlanan Birgə Atom Enerjisi Kəşfiyyat Komitəsinin (JAEIC) hesabatında birmənalı olaraq Dimona layihəsinin hərbi məqsədlər üçün plutonium istehsalı üçün təkrar emal qurğusunun olduğu qeyd edildi.

1961-ci ilin sonunda yayımlanan başqa bir kəşfiyyat hesabatı (NIE 61-35) İsrailin ya nüvə silahı proqramına başladığını və ya siyasi qərar qəbul edilən kimi ona hazır olmağa çalışdığını ortaya qoydu.

Hesabatda İsrailin 1965-1966-cı illərdə ildə bir və ya iki nüvə silahı istehsal etmək gücünə çata biləcəyi təxmin edilirdi.

Sonrakı illərdə ortaya çıxan məlumatlar İsrailin 1966-cı ildə hərbi məqsədlər üçün plutonium istehsal etməyə başladığını və 1967-ci il müharibəsi ərəfəsində ilk nüvə cihazını istehsal etdiyini təsdiqlədi.

Niksonla ‘nüvə qeyri-müəyyənliyi’ müqaviləsi

Kennedinin repressiya siyasəti onun varisi Riçard Niksonun dövründə tamamilə tərk edildi. 1969-cu ilin sentyabrında Nikson İsrailin o vaxtkı baş naziri Qolda Meirlə gizli görüş keçirdi.

Bu görüşdə sonradan “Nikson-Meyr Memorandumu” kimi tanınacaq yazılmamış razılaşma əldə olundu.

Müqaviləyə əsasən, Vaşinqton İsrailə nüvə proqramı ilə bağlı təzyiqləri dayandıracaq və ondan Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsini imzalamasını tələb etməyəcək.

Bunun müqabilində İsrail nüvə silahına malik olduğunu bəyan etməyəcək və rəsmi olaraq “nüvə qeyri-müəyyənliyi” siyasətini qəbul edəcək.

“İkili standartlar”ın tənqidi

“İttihad” Araşdırma və İnkişaf Mərkəzinin araşdırmasına görə, Kennedinin Dimonanı yoxlamaq cəhdi İsrailin gecikdirmə taktikası və Vaşinqtonda sionist lobbiçiliyi səbəbindən uğursuzluğa düçar olub.

Mərkəzə görə, “Nikson-Meir müqaviləsi İsraili dünyanın yeganə elan olunmamış nüvə gücünə çevirən və onu Amerikanın tam mühafizəsi altına alan yazılmamış nüvə ittifaqını möhkəmləndirdi”.

Tədqiqat həmçinin İran, İraq və Suriya kimi ölkələrlə müqayisədə İsrailin nüvə məsələsində tətbiq etdiyi açıq-aşkar ikili standartı vurğuladı və beynəlxalq hüququn ədalətli şəkildə deyil, siyasi hesablamalara və strateji ittifaqlara uyğun işlədiyini nümayiş etdirdi.

Sənədlərin 60 ildən artıq müddətdən sonra yayımlanması ABŞ administrasiyasının İsrailin manipulyasiyalarından xəbərdar olduğunu təsdiqləyir, lakin siyasi müdafiə hər hansı hesabatlılığın qarşısını almaqda davam edir.