Bu müharibə İsrail iqtisadiyyatını onilliklərlə geriyə atacaq
Qəzza zolağında İsrail tarixinin ən bahalı müharibəsi ölkə iqtisadiyyatını bir neçə onillik geriyə ata bilər.
Bu gözləntiləri Bloomberg agentliyi açıqlayıb. Agentlik bildirir ki, Qəzzadakı hazırkı müharibənin xərci 2025-ci ilə qədər 250 milyard şekelə (67,4 milyard dollar) çata bilər. Bu isə ölkə iqtisadiyyatı üçün çox ağır bir yükdür.
2023-cü ilin dördüncü rübündə İsrailin sənaye istehsalında azalma illik müqayisədə 21,7 faiz təşkil edib. İndi, iqtisadçıların fikrincə, İsrailin müdafiə xərcləri və iqtisadi inkişafa çəkilən xərcləri balanslaşdırmaq üçün illər sərf etdiyi Yom Kippur müharibəsinin (1973-cü il oktyabrın 6-dan 25-dək ərəb-İsrail münaqişəsi) nəticələrinin ssenarisi təkrarlanır. O müharibədən sonra İsrailin bir daha heç vaxt hazırlıqsız yaxalanmaması ilə bağlı təkidlər müdafiə xərclərinin sürətlə artmasına səbəb olub. 1973-1975-ci illərdə onlar ÜDM-in orta hesabla demək olar ki, 29 faizinə yüksəlmişdi. Büdcə kəsiri ÜDM-in 150 faizinə yüksəldi və bu da 500 faizlik inflyasiya ilə nəticələndi.
İqtisadi dairələrdə “itirilmiş onillik” kimi tanınan dövr 1980-ci illərdə ölkə xarici ekspertləri dövlət xərclərini azaldan, şekelin məzənnəsini sabitləşdirən və xarici investisiyaları cəlb edən sərt islahatların işlənib hazırlanmasına kömək etmək üçün dəvət edildikdə başa çatdı.
2023-cü ilin oktyabr ayına qədər müdafiə xərcləri rekord səviyyədə aşağı idi – ÜDM-in 4,5 faizi. Təl-Əviv Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsinin fəxri professoru Manuel Traitenberqin sözlərinə görə, bu il bu göstərici iki dəfə artacaq: “Əgər hökumət “bir neçə il ərzində hərbi xərclərin ÜDM-ə nisbətini ağlabatan səviyyəyə çatdıra bilməsə, o zaman ölkə iqtisadiyyatı daha bir itirilmiş onilliklə üzləşəcək”.
Qüds İvrit Universitetinin sosioloqu Qad Yairə görə, mövcud müharibə qısa müddətdə qurtara biləcəkləri bir epizod olmayacaq: “Sərhədlərimizi necə qoruyacağımızı anlayana qədər bu, ən azı iki-üç il davam edəcək.” İqtisadiyyat üçün ciddi təhdidlər arasında ekspertlər ən mühüm texnologiya sektorundan sərmayə axınını və startapların işçi qüvvəsi axtarışında başqa regionlara getməsini qeyd edirlər.
